Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1644 Cruydt-Boeck
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ
Voorwerk

Deel 1 Boek 1 | 2 | 3 | 4 | 5

Deel 2 Boek 6 | 7 | 8 | 9 | 10
Deel 3 Boek 11 | 12 | 13 | 14 | 15

Deel 4 Boek

16 Van de gheslachten van Koren oft Graen Planten Alfabetisch
17 Van de Hauw-vruchten Planten Alfabetisch
18 Van de Miswassen van 't Koren ende Hauw-vruchten Planten Alfabetisch
19 Van de soorten van Gras ende Klaveren Planten Alfabetisch
20 Van de Water-cruyden ende dierghelijck ghewas Planten Alfabetisch
Deel 5 Boek 21 | 22 | 23 | 24 | 25
Deel 6 Boek 26 | 27 | 28 | 29 | 30

Indiaensche oft Uytlandtsche Boomen, Heesteren ende Cruyden

Nawerk Neder-Duytsche Naemen der Cruyden

 
Middelnederlandse termen
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruydt-Boeck 1644 Deel 4 boek 16   Zie volgende pagina »

Voor-reden.

Tot nu toe hebben wy de gheslachten der cruyden, die in het ghenesen oft in de Apoteken nut ende ghebruyckelijck zijn, in 't langh beschreven : ende daerom is het nu tijdt dat wy komen tot de beschrijvinghe van de ghene, die het lichaem onderhouden, ende onder 't ghetal van de Voedselen ende Spijsen gherekent worden; namentlijck van de gheslachten van Graen, ende andere Voedende saeden, ende van de Moes-cruyden.

Dan met den naem van Voedende saeden oft Fruges worden begrepen alle de soorten van 't Koren, ende de Hauw-cruyden, dat is de Pluck-vruchten oft Legumina, die men met de handt leest ende pluckt : welcke beyde gheslachten van ghewas in 't Latijn Cerealia femina, in 't Griecks Sitera spermata oft Demetria spermata gheheeten zijn. Dese willen wy nu alle beschrijven, met het ghene dat haer soude moghen aengaen, mitsgaders noch sommighe andere cruyden, die daer eenighe ghelijckenis oft ghemeynschap mede hebben; ende daerom by de selve oock met recht ghevoeght behoorden te wesen.

Want by de beschrijvinge van dit Voedende ghewas moet oock ghehandelt worden van alle dingen die men uyt het Korenwerck pleeg te maecken; te weten van het Far oft Gort, Chondrus, Halica, Tragus, Amydonck oft Stijfsel, Ptisana, Gepelde Gerste, Polenta, Wurt, Maza, Byne, Mout, Zythum, Bier ende meer andere dierghelijcke dinghen : de welcke wel gheen cruyden en zijn; maer uyt dese Voedende cruyden met des menschen handen ghemaeckt ende bereydt worden.

Tot de selve beschrijvinghe hooren oock veele andere saeden, die Theophrastus in sijn achtste Boeck onder het derde gheslacht van de Fruges oft Voedende Saeden rekent; de welcke van Galenus in 't eerste boeck van de Krachten der voedselen onder de eetwaren ghestelt ende ghetelt zijn : als zijn de saeden van Sesamum, Mostaert saedt, Lijnsaedt, Kempsaedt, Fenigrieck, ende andere dierghelijcke, als Boeckweyt : de welcke hedens-daeghs ghebruyckelijck zijn ende ghegheten oft anders ghenoten worden, oft in oude tijden onder de spijsen ghebruyckt pleghen te wesen.

Voorts oock soo sullen wy hier beschrijven meest alle de soorten van Koren-brandt, onvolwassen ende ghebreckelijcke graenen, die hunnen edelen aerd ende goedtheydt allengskens afgheleydt ende verloren hebben, het zy door ongesteltheydt des lochts, het zy door onbequaemheydt des aerdtrijcks, het zy oock door het achterlaten ende versuymenisse van de oeffeninge die 't selve Koren behoorlijck was. Daer beneffens sullen wy oock de oncruyden ende moeyelijcke gheslachten van ghewas stellen, die het Koren lastigh vallen, oft het selve verdrucken : want voorwaer men soude de selve met gheene goede reden moghen achterlaten oft elders dan met het Koren beschrijven.

By de selve sullen oock niet onbillighlijck de quade, onnutte oft overtollighe cruyden, de welcke de

 

Weyen ende Beemden bederven ende het goede cruydt, als Gras ende ander Voeder, verdrucken, eenighe plaetse in dit Boeck moghen hebben.

Noch zijn hier oock bijghevoeght de beschrijvínghen van veele cruyden die in vochte ende broeckactighe plaetsen, iae in 't water selve groeyen : ende dat om dieswille meest, om dat sy nergens bequaemelijcker in dit gantsche Cruydt-Boeck dan in dit vierde Deel stede grijpen mochten. Want veele van dese cruyden in vochte plaetsen groeyen, strecken voor voedsel ende voeder vande Peerden, Ossen ende meer andere vier-voetighe Dieren; ghelijck oock veel doen de mis-wassen soorten van Koren, ende oock somtijdts het goedt Koren ende de andere voedende Saeden self. Wel is het waer nochtans, dat de voorseyde beesten luttel oft bijnae geen soorten van cruyden en eten die in 't water selve groeyen; maer door dien dat sy de Poel-cruyden, dat is de gene die in vochten ende broeckachtighen grondt wassen, soo nae by zijn, om dieswille oock hebben wy de selve met de voorseyde Poel-cruyden willen ende moeten beschrijven.

Nochtans en zijn de cruyden die in vochte plaetsen groeyen, hier niet alle beschreven, maer alleen de ghene die met dit Boeck van de Voedende cruyden best schenen over een te komen : want wy hebben veele van de selve al willens ende met een rijp beraedt ende voorghenomen opstel achtergelaten, om dat sy op andere plaetsen wat bequaemelijcker van ons beschreven ende ghestelt waren gheweest. Daer en teghen soo hebben wy onder dese Poel-cruyden oock sommighe soorten van ghewas beschreven, die eyghentlijck sulcks niet en zijn, maer op goedt ende niet heel waterachtigh landt pleghen te groeyen, namentlijck sommighe soorten van Klaveren; de welcke van ons, om de ghemeynschap van de naemen, ende om de dry aen-een-hanghende bladeren, van de andere Klaveren, die in de poelachtighe plaetsen wassen, gheensins afghesondert oft ghescheyden en mochten wesen.

Om de voorseyde redenen dan hebben wy alle dese cruyden in dit vierde Deel willen begrijpen ende beschrijven; maer van het Koren eerst beginnende sullen van de Terwe onsen aenvangh nemen : want het is meer dan reden, dat voor alle de soorten van Koren eerstelijck beschreven worde het ghene dat van een iegelijck voor het beste ende edelste van allen geacht ende liefst ghebruyckt pleegh te zijn.

 

^Naar het begin van deze pagina