Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Deel 2 Boek 6 | 7 | 8 | 9 | 10

Deel 3 Boek 11 | 12 | 13 | 14 | 15

Deel 4 Boek 16 | 17 | 18 | 19 | 20

Deel 5 Boek 21 | 22 | 23 | 24 | 25

Deel 6 Boek 26 | 27 | 28 | 29 | 30

Indiaensche oft Uytlandtsche Boomen, Heesteren ende Cruyden

Nawerk Neder-Duytsche Naemen der Cruyden

• Zie scan Cruydt-Boeck 1644 Deel 1 boek 1 capitel 5 Bladzijde 9

HET V. CAPITEL.

Het is wel van noode dat wy oock met korte woorden iet van het weesen oft ghesteltheydt der deelen van de droghen oft medicijnen vermanen / eer dat wy voordere verklaringhe gheven van d'andere krachten. Want sonder de kennisse van dese sake en konnen noch en moghen de tweede ende derde krachten niet wel verklaert ende uytgeleydt worden : gemerckt dat dese niet alleen d'eerste krachten / maer oock d'essentie oft wesen van de deelen in alles volghen ende naekomen.

Dan het wesen oft de ghesteltenisse der deelen is in sommighe dun ende fijn oft subtijl / die in 't Griecks Leptomere 'Leptomerè', in 't Latijn Tenuium partium heeten / dat is fijn van deelen : in sommighe grover / die men Pachymere 'Pachumerè' in 't Griecks / in 't Latijn Crassarum partium noemt / dat is grof en dick van deelen.

Fijn van deelen

Fijn van deelen zijn alle dinghen diemen lichtelijck oft haestelijck in kleyne / fijne / teere deelkens / stuckskens oft morselen verbreyden / breken oft ontdoen kan.

Grof van deelen

Grove oft dicke dinghen zijn die niet lichtelijck tot kleyne en fijne stuckskens oft deelkens ghebroght en worden : als zijn alle herde / vaste / taeye / en klevende lijmachtige dingen / die niet broos oft breuckachtigh van stoffe zijn

Galenus betoont datter niet fijnder oft dunder van deelen en is / dan het Water ende de Locht. Want men siet hoe lichtelijck ende hoe haest het Water door het hayr ende klederen vloedt / om dat de deelen daer van sonder moeyte verspreydt en verleyt worden konnen / ghelijck hy betuyght in 't 14. cap. des 1. boecks van de Krachte der simpelen oft onghemenghde drogen. Insghelijcks sietmen (soo hy oock betoont in 't 24. cap. van 't selve boeck) dat de Locht in heel fijne sierkens verdeelt is / ende daerom door de dicke en groove dinghen lichtelijck dringhen kan. Om die oorsake komt het oock by / dat al 't ghene dat dunne deelen heeft / oock iet van de locht mede deylt / dat is van lichte ende lochtaghtighe stoffe gemaeckt is : gelijck blijkt in alle 't gene dat reuck van hem gheeft : 't welck (soo veel den reuck oft de welrieckentheydt aengaet) dun ende fijn van stoffe is / als Paulus Egineta schrijft. Maer al 't gene dat grof en dick van deelen is / is oock aerdtachtigh.

Voorts al dat van fijne deelen is / kan oock seer haest en lichtelijck sijne kracht in eenighe vochtigheydt / als is Wijn oft Water / aflegghen ende oversetten. Daer en teghen / dat grof van deelen is / is seer hardt ende traegh om iet van sijne kracht in eenige vochtigheyt over te setten oft te schieten.

Dit kan men klaerlijck bemercken aen het Peper; het welck grof van deelen zijnde / ende gheenen reuck oft heel luttel van sich ghevende / sijn kracht meest al by sy selven houdt / ende die aen gheen Water oft ander nat mededeelt : daerom blijft sijne werckinghe oock omtrent de maghe steken / ende en raeckt de lever niet / gelijck Galenus in 't eerste boeck van de Bewaernisse des ghesondtheydts betoont.

Maer 't Caneel / van fijne deelen ende seer luchtige stoffe oft essentie ghemaeckt / seer grooten ende seer goeden reuck hebbende / deelt sijne krachten seer lichtelijck met / ende verspreydt die in alle vochtigheydt / en dat in seer korten tijdt.