Plantaardigheden.nl - Leesmaar.nl - Inhoud Cruijdeboeck 1554

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554	Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A \| B \| C \| D \| E \| F \| G\| H \| IJK \| L \| M \| N \| O \| P \| QR \| S \| T \| U \| V \| WXYZ
Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen
Deel 1 Gheslacht, onderscheet, fatsoen, naemen, cracht ende werckinghe Planten Alfabetisch
Deel 2 Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken Planten Alfabetisch
Deel 3 Wortelen, medecynale cruyden, ende quaden hinderlijcke ghewassen Planten Alfabetisch
Deel 4 Wortelen, medecynale cruyden, ende quaden hinderlijcke ghewassen Planten Alfabetisch
Deel 5 Cruyden, wortelen ende vruchten, diemen in die spijse ghebruyckt Planten Alfabetisch
Deel 6 Cruyden, wortelen ende vruchten, diemen in die spijse ghebruyckt Planten Alfabetisch
Register van die cracht der Cruyden

* Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 13-05-2023

Volledige inhoudsopgave

Naar de inhoudsopgaven van

Voorwerk met registers van
Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen der kruiden
Ierste deel
Van der cruyden gheslacht, onderscheet, fatsoen, naemen, cracht ende werckinghe
Tweede deel
Van der bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken, ondersceet, fatsoen, namen ende werckinghe
Derde deel
Van der wortelen, medecynale cruyden, ende quaden hinderlijcke ghewassen, fatsoen, naem, natuere, cracht, werckinghe ende hindernisse
Vierde deel
Van der Corenen, Legumina, Distelen ende dyerghelijcke gheslacht, fatsoen, naemen, cracht ende werckinghe
Vijfste deel
Van der cruyden, wortelen ende vruchten, die men in de spijse ghebruyckt, ondersceet, fatsoen, naem, cracht ende werckinghe
Seste deel
Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe ghewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werckinghe
Register des Cruydeboecx van die cracht der Cruyden

Voorwerk

Voorwerk met registers van
Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen der kruiden
i t/m xxxix (1 - 39) ongenummerd

Cruijdeboeck (titelpagina) [i]
Kaerle byder gracie Gods... (keizerlijke goedkeuring en privilegie) [ii]
Der Hoochgheborene alder edelste ende alder doorluchtichste Coninghinne... (opdracht van Rembert Dodoens aan koningin Maria van Hongarije en Bohemen) [iii]
Remberti Dodonaei aeta(te) XXXV (portret van Rembert Dodoens op 35-jarige leeftijd) [vi]
Register vanden Brabantschen ende Nederlandschen naemen ende toenaemen van allen cruyden ende ghewassen die in desen Cruydeboeck bescreven ende ghefigureert staen (register van de Nederlandse namen der kruiden) [vii]
Register der Hoochteutscher kreutern namen in disem Kreuterbuch begriffen (register van de Duitse namen der kruiden) [xiiii]
Table des noms Francois des herbes, contenues en ce Livre (register van de Franse namen der kruiden) [xxi]
Index appellationum et nomenclaturarum omnium stirpium, hoc opere contentarum, quibus passim officinae pharmacopolorum & nostri temporis Herbarii utuntur (register van de apothekersnamen der kruiden) [xxv-xxviii]
Index Latinorum nominum quibus veteres & viri docti in stirpium herbarumque appellationibus utuntur (register van de Latijnse namen der kruiden) [xxix]
Index Graecorum nominum (register van de Griekse namen der kruiden) [xxxiiii]

^Naar het begin van deze pagina

Eerste deel

Des cruydeboecxs Dat ierste deel
Van der cruyden gheslacht, onderscheet, fatsoen, naemen, cracht ende werckinghe
i t/m clxxx (1 - 180)

Ondertitel 1

Capitelen

1 Van Averoone 3-5
2 Van Alsene 5-8
3 Van Ossentonghe 8-11
4 Van groote wilde Ossentonghe 12-13
5 Van Hondtstonghe 13-14
6 Van Bernagie 15-16
7 Van Anthyllis 16-17
8 Van Clissen 17-19
9 Van Arthemisia 19-23
10 Van Mater 23-24
11 Van Hoofbladeren 24-26
12 Van Pestilentie wortel 26-27
13 Van Hertstonghe 27-28
14 Van Grysecom 28-30
15 Van Chamedrijs 30-31
16 Van Eerenprijs 31-32
17 Van Chamepitijs 32-34
18 Van Cypres 34-35
19 Van Gouwe, en Dotterbloemen 35-38
20 Van Vincoorde 39-40
21 Van Wilden Saffraen 40-41
22 Van Conyza 41-43
23 Van Sterrecruyt 43-44
24 Van Navelcruyt 44-45
25 Van Wonden cruyt 46-47
26 Van Ooghentroost 47-(44 is in werkelijkheid 48)
27 Van root Steenbreec (44 - 48 is in werkelijkheid 48-49)
28 Van Gheytenbaert (48 is in werkelijkheid 49)-51
29 Van Helm cruyt 51-53
30 Van Oyevaersbec 53-56
31 Van Melc cruyt 56-58
32 Van Glascruyt 58-59
33 Van Muer 59-62
34 Van Muysooren 62-63
35 Van Guychelheyl 63-64
36 Van Hoenderbeet 64-67
37 Van Agrimonie 67-68
38 Van Levercruyden 68-(72 is in werkelijkheid 71)
39 Van Heliotropium 72-74
40 Van Sint Jans cruyt 75-76
41 Van Herthoy 76-77
42 Van Androsemon 77-78
43 Van Weedt 78-79
44 Van Wouwe 80-81
45 Van Vlas 81-82
46 Van Kemp 82-84
47 Van Wederic 84-87
48 Van Andoren 87-90
49 Van Melissen 91-93

^Naar het begin van deze pagina

50 Van Bingelcruyt 93-95
51 Van Penninccruyt 96
52 Van Wildt Vlas 97-98
53 Van Teskens cruyt 98-99
54 Van Vijfvinghercruyt 99-101
55 Van Tormentille 102-103
56 Van Eerdtbesien 103-104
57 Van Ganserick 104-105
58 Van Pilosella 105-108
59 Van Rhuercruyt 108-110
60 Van Wechbree 110-113
61 Van Crayenvoet 113-114
62 Van Muyse steertkens 115-116
63 Van Water Wechbree 116-117
64 Van Duysentknoop 117-119
65 Van Peertsteert 120-122
66 Van Salomons seghel 122-124
67 Van Vloycruyt 124-125
68 Van Swam cruyden 126-128
69 Van Ruyte 128-131
70 Van Hypecoon 131-132
71 Van Scabiose 132-134
72 Van Duyvelsbeet 135-136
73 Van Scordium 136-137
74 Van Teucrium 138-139
75 Van Donderbaert 139-141
76 Van Tragos 142
77 Van Feycruyt 143-144
78 Van Lepel cruyt 144-145
79 Van Wolle cruyt 145-148
80 Van Blattaria 148-149
81 Van Sluetelbloemen 149-152
82 Van Aethiopis 152-153
83 Van onser vrouwen melckcruyt 153-154
84 Van Verbene 154-156
85 Van Netelen 157-159
86 Van doove Netelen 159-161
87 Van Sideritis 161-162
88 Van Bruynelle 162-163
89 Van Cariophillaet 164-165
90 Van Wintergruen 165-166
91 Van Natertonghesken 166-167
92 Van cleyn Maencruyt 167-168
93 Van Duerwas 168-169
94 Van Pimpinelle 170-171
95 Van Sanikel 171-172
96 Van Synnaw 173-174
97 Van Heydensch wondecruyt 174-175
98 Van Gulden roede 175-176
99 Van Ruyters cruyt 176-177
100 Van Geruwe 178-179
101 Van Waelwortele 179-180 (in werkelijkheid 178-179)

Tweede deel

Des cruydeboecxs Dat Tweede deel
Van der bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken, ondersceet, fatsoen,
namen ende werckinghe
clxxxi t/m cccxlv (181 - 345)

Ondertitel 181

Capitelen

1 Van Violetten 183-184
2 Van Penseen 185-186
3 Van Steen vilieren 186-187
4 Van Vilieren 187-189
5 Van Mastbloemen 189-190
6 Van Penninckbloemen 190-191
7 Van Ginoffelen 191-193
8 Van Christus ooghen 194
9 Van Jenettekens 195-196
10 Van Negelbloemen 196-197
11 Van Corenbloemen 197-198
12 Van Goutbloemen 199-200
13 Van Vrouwen spiegel 200-201
14 Van Peertsbloemen 201-202
15 Van Riddersporen 202-203
16 Van Akeleyen 204-205
17 Van Bocxbaert 205-206
18 Van Flouweelbloemen 206-207
19 Van Madelieven 207-209
20 Van Halscruyt 209-211
21 Van Duysent schoon 211-212
22 Van Mariettes 212-213
23 Van blauw Clocxkens 214-215
24 Van Vingherhoet cruyt 215-216
25 Van Thunis bloemen 216-217
26 Van Meybloemkens ende Eenblat 218-219
27 Van Orant 219-221
28 Van Plompen 221-222
29 Van Camillen 223-225
30 Van wilde Camillen 225-228
31 Van Bruynettekens 228-229
32 Van Rundsooghe 230-231
33 Van Vokelaer 231-232
34 Van Lisch over zee 232-235
35 Van geel Lisch 235-236
36 Van Wantluyscruyt 237-238
37 Van water Lisch 238-239
38 Van Lelien 239-241
39 Van Heydens bloemen 242-243
40 Van Jacinten 243-245
41 Van Narcissen 245-246
42 Van geel Sporckelbloemen 247-248
43 Van witte Sporckelbloemen 248-249
44 Van Affodillen 249-250
45 Van Sofferaen 251-252
46 Van Standelcruyt 252-259
47 Van Tweebladt ende Margendre 259-261
48 Van Hysope 261-262
49 Van Cuele 262-263
50 Van Thymus 263-264
51 Van Serpillum 264-265
52 Van Quendel 266-267

^Naar het begin van deze pagina

53 Van Poleye 267-268
54 Van Polium 269-270
55 Van edel Marioleyne 270-271
56 Van grove Marioleyne 271-272
57 Van Engelsche Marioleyne 273
58 Van Basilicom 274-276
59 Van Ocimastrum 276-277
60 Van Druyven cruyt 277-278
61 Van Munte 278-282
62 Van Calamentum 282-284
63 Van Balseme 284-285
64 Van Savie 285-287
65 Van wilde Savie 288-289
66 Van Sc arleye 289-290
67 Van Rosmarijn 290-291
68 Van Lavender 291-293
69 Van Stichas cruyt 293-294
70 Van Dictamus 294-296
71 Van Venckel 296-297
72 Van Dille 298-299
73 Van Anijs 299-300
74 Van Ameos 301-302
75 Van witte Comijn 302-303
76 Van Comijn 303-304
77 Van Coriander 304-305
78 Van Nigella 306-308
79 Van Libanotis 308-311
80 Van Seseli 311-313
81 Van tordylion 314-315
82 Van Sison 315-316
83 Van Daucus 316-317
84 Van Bevernelle 317-319
85 Van witte Steenbreeck 320-321
86 Van Gulden steenbreeck 321
87 Van Peerlen cruyt 322-323
88 Van Betonie 323-324
89 Van Panaces 324-325
90 Van Ligusticum 325-327
91 Van Angelica 328-329
92 Van Peucedanum 330-331
93 Van Meesterwortel 331-334

Tot den Leser 334
(inleiding tot het slot van het Tweede deel, over Gummen)
94 Van Opopanax 335
95 Van Laser 336-337
96 Van Sagapenum 337-338
97 Van Galbanum 338-339
98 Van Ammoniacum 339-340
99 Van Euphorbium 340-341
100 100 Van Sarcocolla 341-342
101 Van Glaucium 342
102 Van Ladanum 342-345 (in werkelijkheid 342-343)

Derde deel

Des cruydeboecxs Dat derde deel
Van der wortelen, medecynale cruyden, ende quaden hinderlijcke ghewassen, fatsoen,
naem, natuere, cracht, werckinghe ende hindernisse
cccxlvii t/m cccclxxxviii (347 - 488)

Drukkersmerk van Jan vander Loe 346 (is in werkelijkheid 344)
Ondertitel 347 Deze pagina ontbreekt helaas in het gekleurde origineel

Capitelen

^Naar het begin van deze pagina

50 Van Lynen 426-427
51 Van Clocxkens winde 427-428
52 Van Swerte winde 428-429
53 Van Zee winde 429-430
54 Van Stekende winde 430-431
55 Van Scammonia 431-432
56 Van Alfsrancke 432-433
57 Van Scorfte 434-435
58 Van Hoppecruyt 435-436
59 Van Varen 436-438
60 Van Groot varen 438-439
61 Van Boomvaren 440-441
62 Van Eycken Varen 441-442
63 Van Steen hertstonghe 442-443
64 Van Gracht varen 443-444
65 Van Steen varen 444-445
66 Van Vrouwenhayr 445-447
67 Van wederdoot 447
68 Van Steenlever cruyt 448
69 Van Mosch 449-452
70 Van Hanenvoet 452-455
71 Van Sint Anthuenis raepken 456
72 Van Booterbloemen 456-458
73 Van Egelcoolen 458-459
74 Van wolfsbesien 459-460
75 Van wolfswortele 460-462
76 Van Oleanderboom 462-463
77 Van Huel 463-465
78 Van Clapper roosen 465-467
79 Van Geelen huel 467-468
80 Van Mandragora 468-470
81 Van Verangenes 470-471
82 Van Gulden appelen 471-472
83 Van Doren appel 472-473
84 Van Balsem appel 473-475
85 Van Nascaye 475-476
86 Van Criecken van over zee 476-477
87 Van groote Nascaye 478-479
88 Van Solanum somniferum ende Manicum 479-480
89 Van Bilsen 480-484
90 Van Scheerlinck 484-485

Aanvullingen en de houtsnede van de gulden boterbloem

Van Pseudodictamum 486
Van swerte Nieswortel 486-488 (is in werkelijkheid 484-486)

Vierde deel

Des cruydeboecxs Dat Vierde deel
Van der Corenen, Legumina, Distelen ende dyerghelijcke gheslacht, fatsoen,
naemen, cracht ende werckinghe
ccccxci t/m ccccclxxviii (491 - 578)

Drukkersmerk van Jan vander Loe 490 (is in werkelijkheid 488)
Ondertitel 491

Capitelen

1 Van Terwe 493-495
2 Van Spelte 495-496
3 Van Amelcoren 497-498
4 Van Roomsche Terwe 498-499
5 Van keerensaet 499-500
6 Van Eencoren 500-501
7 Van Rogghe 501-503
8 Van Gerste 503-504
9 Van Hirs 505-506
10 Van torcksch Coren 506-507
11 Van Panickcoren 507-508
12 Van Haver 509-510
13 Van Bockweydt 510-511
14 Van Dravick 511-512
15 Van Brant 512-513
16 Van Boonen 513-514
17 Van Roomsche Boonkens 515-516
18 Van Erwten 516-517
19 Van platte Erwten 517-518
20 Van Ciceren 519-521
21 Van Lupinen 521-523
22 Van Erven 523
23 Van Vitsen 524-525
24 Van Crock 525-526
25 Van wilde Vitsen 526-527
26 Van Aphace 527-528
27 Van Vogelvoet 528-529
28 Van Linsen 529-530
29 Van Securidaca 531
30 Van Eerdtnoten 532-533
31 Van Fenigrieck 533-534
32 Van Claveren 535-536
33 Van Seven ghetijden cruyt 536-537
34 Van Steenclaveren oft wilden Claveren 537-539

^Naar het begin van deze pagina

35 Van Mellilote 539-541
36 Van Italiaensche Claveren 541-542
37 Van groote Claveren 542-543
38 Van Hasenpootkens 543-544
39 Van Coeckcoecks broot 544-545
40 Van Ooghentroost gras 545-546
41 Van Gras van Parnaso 546-547
42 Van Rietgras 548
43 Van Ratelen 549-550
44 Van Lischdodden 550-551
45 Van Chameleon 551-552
46 Van Eryngium 552-554
47 Van sterre Distel 555-556
48 Van Caerden 556-557
49 Van Artichauts 557-559
50 Van Onser vrouwen distel 559-560
51 Van Roomsche distel 560-561
52 Van witte wech Distel 561-562
53 Van Beerenclauw 562-563
54 Van Duytschen Beerenclauw 564-565
55 Van Everwortele 565-566
56 Van drye Distel 567-568
57 Van wilden Carthamus 568-569
58 Van Cardobenedictus 569-570
59 Van wilde Distelen 570-571
60 Van water Noten 572-573
61 Van Rotte 573-574
62 Van Cleefcruyt 574-575
63 Van walstroo 575-576
64 Van walmeester 576-577
65 Van Crusette 577-578 (is in werkelijkheid 575-576)

Vijfde deel

Des cruydeboecxs Dat vijfste deel
Van der cruyden, wortelen ende vruchten, die men in de spijse ghebruyckt, ondersceet,
fatsoen, naem, cracht ende werckinghe
ccccclxxviiii t/m ccccccci (579 - 701)

Ondertitel [579] (in werkelijkheid 577)

Capitelen

^Naar het begin van deze pagina

39 Van ghemeyn Peterselie 645-646
40 Van Jouffrouw merck 646-647
41 Van berch Eppe 647
42 Van vremde Peterselie 648-649
43 Van Groote Eppe 649-650
44 Van wilde Eppe 650-651
45 Van water Eppe 651-653
46 Van Smyrnion 653
47 Van Kervel 654-655
48 Van Gingidium 655-656
49 Van Naelde kervel 656-657
50 Van wilde Kervel 657-658
51 Van Coraelcruyt 658-659
52 Van Mostaert 659-662
53 Van Herick 662-663
54 Van Rakette 663-664
55 Van Dragon 665-666
56 Van Kersse 666-667
57 Van water Kersse 667-668
58 Van winterkersse 668-669
59 Van wilden kerssen 669-671
60 Van Erysimon 672-673
61 Van Coeckoecxbloemen 673-674
62 Van Pepercruyt 674-675
63 Van water Peper 675-676
64 Van Persickcruyt 676-677
65 Van Peper van Indien 677-679
66 Van Peper 679-680
67 Van Cardamomum 680-681
68 Van Loock 681-684
69 Van Loock sonder loock 684-685
70 Van Aijeuijn 685-686
71 Van Pareye 687-688
72 Van Biesloock 689-690
73 Van velt Aijeuijn 690-691
74 Van wit velt Aijeuijn 691-692
75 Van zee Aijeuijn 692-693
76 Van Honds loock 694-695
77 Van Affodillen 695-697
78 Van wijngaert 697-699
79 Van wilden wijngaert 700-701 (is in werkelijkheid 698-699

Zesde deel

Des cruydeboecxs Dat Seste en laetste deel
Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe ghewassen, en van huerder vruchten,
gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werckinghe
ccccccciii t/m ccccccccxviii (703 - 818)

Drukkersmerk van Jan vander Loe 702 (is in werkelijkheid 700)
Ondertitel 703

Capitelen

1 Van Roosen 705-708
2 Van Cistus 708-710
3 Van Braembesien 710-712
4 Van Hinnebesien 713-714
5 Van Veyl 714-716
6 Van Onderhave 716-717
7 Van Gheytenbladt 717-718
8 Van Clematis altera 719-720
9 Van Brem 720-722
10 Van Spaenschen Brem 722-723
11 Van Acker brem 723-724
12 Van Stekende Brem 724-725
13 Van Prangwortel 725-726
14 Van Crakebesien 726-728
15 Van Gagel 728-729
16 Van stekende Palmen 729-730
17 Van tonghenbladt 730-731
18 Van tamarischboomken 731-732
19 Van Heyde 733-734
20 Van Cottoen 734-735
21 Van Cappers 735-736
22 Van Stekelbesien 737-738
23 Van Aelbesien 738-739
24 Van Sauseboom 740-741
25 Van Acacia 741-742
26 Van Myrtus 742-744
27 Van Laurusboom 744-746
28 Van Rijnwilghe 746-747
29 Van Agnus castus 747-748
30 Van Smacke oft Sumach 749-750
31 Van Galissihout 750-751
32 Van Rhamnus 752
33 Van Bucxboom 753-754
34 Van Hulst 754-755
35 Van Vlier 755-756
36 Van Hadick 757-758
37 Van Jasminum 758-759
38 Van Appelen 759-760
39 Van Araengie appelen, Citroenen ende Limoenen 760-762
40 Van Granaetappelen 762-763
41 Van Queappelen 763-764
42 Van Persen 765-766
43 Van Amandelen 766-767
44 Van Peeren 767-768

^Naar het begin van deze pagina

45 Van Mispelen 768-770
46 Van Moerbesien 770-771
47 Van Vijgheboom 772-774
48 Van Pruymen 774-776
49 Van Sebesten 776-777
50 Juiuben 777
51 Van Criecken ende kersen 777-779
52 Van Cornoelien 780-781
53 Van Sorben 781-782
54 Van Castanien 782-783
55 Van Noteboom 783-784
56 Van Notemuscaten ende Foelie 785
57 Van Haselnoten 786-787
58 Van Fisticen 787-788
59 Van Pimpernoten 788
60 Van Dadelboom 789
61 Van Olijfboom 789-790
62 Van Sint Jans broot 791-792
63 Van Cassia fistula 792-793
64 Van wilghen 793-794
65 Van Eycken 795-796
66 Van Marentacken 797-798
67 Van Esschenboom 798-799
68 Van Populierboom 799-800
69 Van Olmen 800-801
70 Van Lindeboom 801-803
71 Van Elsen 803
72 Van Buecken 804
73 Van Bercken 804-805
74 Van Genever 805-806
75 Van Savelboom 806-808
76 Van Cypressenboom 808-809
77 Van Ibenboom 810-811
78 Van Pijnboom 811-812
79 Van Denneboom 812-814
80 Van Herst uut den voorghescreven boomen vloeyende 814-815
81 Van Peck 815
82 Van Lorckenboom ende ghemeynen Termenthijn 816-817
83 Van terbenthijn 817
84 Van Mastix 817-818 (is in werkelijkheid 815-816

Register van die cracht der Cruyden

^Naar het begin van deze pagina