Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe PlantenAlfabetisch
(zaad) Samera, ("wormkens die in die blaeskens ende vochticheyt van den
Olmen groeyen") Cnipes, Culices, Muliones, ("vochticheyt van den Olmen")
Gummi ulmi, gumme van den Olmen
Die Olmen worden oock groote hooghe boomen/ met vele tacken/ huer hout es bruyn hert ende taye. Die bladeren sijn breedachtich/ rontsomme wat ghekerft/ van den welcken die sommighe/ als in den Meye huenich dauw daer op valt/ ghevouwen ende in maniere van een blaesken tsamen ghetrocken worden/ ende dan wordt daer in ghevonden een lijmachtige ende clevende vochticheyt/ in die welcke ghemeynlick cleyne wormkens groeyen. Ende als dese vochticheyt daer in blijft/ zoo wordt sy in dat eynde van den zoomer/ duer die cracht van den sonnen hert ghelijck een gumme. Tsaet van den Olmen es breet rondt plat ende dun/ den sade van Melde niet seer onghelijck maer meerder. Die wortelen van den Olmen spreyden huer wijt ende breet uut.
2 Dat ander gheslacht van Olmen daer Columella ende Theophrastus af scrijven/ es hier te lande onbekent.
Plaetse
Olmen wassen gheerne op platte velden ende in goede vette ackers/ ende daer worden sy oock op die canten van den velden tot sommighe plaetsen van Brabant gheplant.
[801] Tsaet van den Olmen groeyet ende rijst in dat eynde van Aprill/ als die bladeren uutspruyten.
Naem
Die Olmboom wordt gheheeten in Griecx Ptelea/ In Latijn Ulmus/ In Hoochduytsch Rustholtz/ Rustbaum/ Olmenbaum/ Lindbast und Yffenholtz/ In Franchois ung Orme.
1 Ende dit gheslacht dat hier te lande ghemeyn es wordt ghenaemt Ulmus gallica, Ulmus campestris ende Atinia.
2 Dander gheslacht daer Columella af scrijft/ wordt gheheeten in Italien Ulmus nostras/ dat es Ulmus Italica ende Ulmus montana.
Tsaet van den Olmen es ghenaemt in Latijn Samera.
Die wormkes die in die blaeskens ende vochticheyt van den Olmen groeyen sijn ghenaemt in Griecx Cnipes.
Die vochticheyt wordt nu ter tijt ghenaemt Gummi ulmi/ dat es gumme van den Olmen.
Natuere
Die bladeren ende scorssen van den Olmen sijn wermachtich ende tsamen treckende van natueren.
Die vochticheyt die in die bladeren ghevonden wordt es drooghende suyverende ende afvaghende.
Cracht ende werckinghe
A Die bladeren van Olmen heylen ende ghenesen die versche wonden cleyn ghestooten ende daer op gheleyt. Tselve doen
oock die binnenste scorssen als die wonden daer mede verbonden worden.
B Die ghebroken oft gheborsten armen oft beenen ghenesen oock volken alsmen die leden stooft oft badet in water daer Olmen bladeren in ghesoden sijn.
C Die bladeren van Olmen met azijn vermenght/ ghenesen die quade ruydicheyt ende scorftheyt.
D Die buytenste scorsse van den Olmen een once swaer met wijn oft water inghenomen iaecht af die coude fluymen ende doet
camerganck hebben.
E Die vetticheyt ende vochticheyt die in die bladeren ghevonden wordt/ maeckt die huyt ende dat aensicht schoon/ ende doet die vlecken sproet ende masen vergaen/ daer op ghestreken.
F Die selve vochticheyt heylt ende gheneest oock die versche wonden/ daer in ghedaen/ als by sekere experientie nu ter tijt ghevonden es.