Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe PlantenAlfabetisch
Die Haselaers en worden gheen boomen/ maer wassen ghelijck die haghen/ van eender wortel die huer veerde uutbreyt/ voortbringhende veel rechte struycken/ van den welcken die meesten dick ende hooch worden ende veel tacken uutworpen/ sommighe oock lanck ende dun sijn/ daermen visch royen af maeckt/ om dat sy taye sijn ende hert ende niet lichtelijcken en breken. Die bladeren sijn breet gherimpelt ende rontsomme wat ghekerft/ die uutspruyten naer dat die Cattekens/ die aen die Haselaers oock groeyen/ gheresen sijn. Tusschen die bladeren comen die vruchten voort drye oft vier by een in vellachtighe snoesteren hanghende maer niet heel daer in besloten. Ende dese vruchten hebben herde houtachtighe scelpen aen/ daer die keerne in besloten leyt/ die ront vol ende vast es ende met een teer dun velleken ghelijck andere keernen becleet/ dwelck aen die tamme Haselnoten schoon root/ ende aen die wilde wit oft bleeck es.
Plaetse
1 Die tamme Haselnoten worden in die hoven gheplant.
2 Die wilde wassen in die bosschen in vochtighe donckere lomberachtighe plaetsen.
Tijt
Die cattekens van den Haselars spruyten in den winter uyt/ ende in die Lente zoo
[787] openen sy haer/ corts daer naer comen die bladeren voort. Die Noten worden rijp in die Oostmaent.
Naem
Dese boom oft boomachtich ghewas/ wordt gheheeten in Griecx Carya pontice/ In Latijn Nux avellana/ ende van Vergilius Corylus/ In Hoochduytsch Haselstrauch und Haselnuszbaum/ In Neerduytsch Haselaer.
Die Noten worden ghenaemt in Griecx Carya pontica/ ende Leptocarya/ In Latijn Nuces ponticae, Nuces avellanae, Nuces praenestine en heracleotice/ In Hoochduytsch Haselnusz/ Hier te lande Haselnoten/ In Franchois Noisette ou Nousille.
Die tamme Noten worden ghenaemt in Hoochduytsch Rhurnusz ende Rotnusz/ Hier te lande Roode haselnoten. Ende dat sijn die oprechte Nuces ponticae daer die ouders af scrijven.
Natuere
Die Haselnoten sijn van natueren den Okernoten niet seer onghelijck/ nochtans droogher/ als eest dat sy versch sijn. Als sy ghedroocht sijn zoo trecken sy oock meer tot coude dan die Okernoten.
Cracht ende werckinghe
A Haselnoten voeden seer luttel ende sijn quaet om verteeren/ sy maken winden in die maghe/ ende pijne int hooft alsmense te veel etet.
B Haselnoten met Meede ghedroncken beteren ende genesen den ouden hoest/ ende als sy ghebraden worden ende met luttel
Peepers inghenome/ zoo maken sy die catarren rijp.
C Haselnoten ghebrant ende met beeren smout vermenght ghenesen die quade scorftheden des hoofts/ ende dat uutvallen van
den hayre daer op ghestreken.
D Die snoesterkens van den Haselnoten sijn oock voor die quade gheswollen keele/ in der selver manieren ghelijck die snoesteren van den Okernoten ghebruyckt.