Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe PlantenAlfabetisch
Pruymen sijn ierst ende vooral tweederleye/ Tam ende Wildt. Die tamme Pruymen sijn veelderleye/ die sommighe sijn wit oft geel/ sommighe castanie bruyn/ sommighe licht root. Die eene sijn oock groot/ die andere cleyne/ sommighe sijn suet ende drooghe/ sommighe versch ende suerachtich/ van den welcken elck gheslacht schier eenen besonderen naem heeft. Die wilde Pruymen sijn die alderminste ende worden Slehen ghenaemt.
Tfatsoen
Noot: "Pruymen sijn ierst ende vooral tweederleye, Tam ende Wildt. Die tamme
Pruymen sijn veelderleye, die sommighe sijn wit oft geel, sommighe castanie bruyn,
sommighe licht root. Die eene sijn oock groot, die andere cleyne, sommighen sijn suet
ende drooghe, sommighe versch ende suerachtich, van den welcken elck gheslacht
schier eenen besonderen Naem heeft. Die wilde Pruymen sijn die alderminste ende
worden Slehen ghenaemt."
Prunus domestica (en hybriden) - Pruim
Coccimelea, Prunus, Pruymboom
1644 Vlaams: Pruymboom (vrucht: Blauwe oft Damast Pruymen, Peersche oft Spaensche pruymen)
[775] 1 Die Pruymboom wast op ghelijck andere boomen/ als hy daer toe gheoeffent wordt/ ende worpt uut vele tacken die met bruynen effenen scorssen becleet sijn/ daer uut dat het zoomers gumme vloeyet als sy ghequetst sijn. Die bladeren sijn wat langachtich schier ront/ rontsomme wat ghesneden ende ghekerft. Die bloemen sijn wit ghelijck tbloeysel van den Criecken. Die vruchten sijn meest lanckworpich/ som groot som cleyn/ van verwen die eene wittachtich oft geelachtich/ die andere bruyn/ ende som roodachtich/ als voorseyt es/ ende in dmiddel van dyen leyt een langachtighen herden steen/ daer in die keerne besloten es/ die bitterachtich van smaecke es. Die wortel van desen boom spreyt huer veerde onder die eerde/ ende worpt tot veel plaetsen ionghe scueten uut/ die oock hooghe op wassen eest dat sy niet in tijts afghehouden en worden.
2 Die wilde Pruymen en wassen niet op ghelijck boomen/ maer blyven neer ende by der eerden ghelijck andere haghen daer sy een gheslacht af sijn/ ende brenghen voort veel tacken van eender wortelen oft struycxken/ hier en daer met scerpe dorenen beset/ daer aen bladeren wassen ghelijck aen die tamme Pruymboomen/ nochtans mindere. Die bloemen sijn wit. Die vruchten sijn cleyn ende veel mindere dan andere Pruymen van smaecke suer ende wringhende. Die wortel van desen loopt oock verde onder die eerde/ ende es taye ende houtachtich.
Plaetse
1 Die tamme Pruymboomen vindtmen al om in die hoven.
[776] 2 Die Wilde wassen aen die canten van den velden/ by den weghen/ ende op andere ongheboude plaetsen ghelijck andere haghen
Tijt
Die Pruymboomen bloeyen in Aprill/ oft noch vroegher/ sonderlinghe die wilde die ierst huer bloeyesel voortbringhen.
Die tamme Pruymen worden rijp in Ooghstmaent/ die Wilde ghemeynlick in die Herfstmaent.
Naem
1 Die Pruymboom wordt ghenaemt in Griecx Coccimelea/ In Latijn Prunus/ In Hoochduytsch Pflaumenbaum/ In Franchois ung Prunier.
Die vrucht wordt gheheeten in Griecx Coccimelon/ In Latijn Prunum/ In Hoochduytsch ein Pflaume oder Praume/ In Neerduytsch een Pruyme/ In Franchois une Prune.
A Die schoone groote bruynblauwe suete Pruymen/ worden van Theocritus Brabyla ghenaemt/ ende in Latijn Pruna Damascena. In Hoochduytsch Quetschen/ und blauw Spilling/ Hier ter lande Pruymen van Damasch.
B Die andere gemeyne castaniebruyne oft peersche Pruymen/ worden gheheeten Hispanica.
C Die geelachtighe sijn ghenaemt in Latijn Cerea ende Cereola pruna.
D Die groote roode rondachtighe Pruymen worden gheheeten van sommighen in Latijn Pruna asinina/ In Hoochduytsch Roszpflaumen/ en hier te lande Rospruymen.
E Die aldercleynste ronde Pruymkens worden in Hoochduytsch Klein herbstpflaumen/ ende hier te lande Palloken ghenaemt.
2 Die wilde Pruymleer wordt gheheeten in Griecx Coccimelea agria, en Agriococcimelea/ In Latijn Prunus sylvestris/ In Hoochduytsch Schlehedorn. In Neerduytsch Slehedoren/ In Franchois Prunier saulvage.
Die vrucht es ghenaemt in Griecx Coccimelon agrion/ Agricoccimelon/ ende tot sommighe plaetsen Proumnon/ In Latijn Prunum sylvestre/ Pruneolum en Prunulum. In Hoochduytsch Schlehen/ Hier te lande Slehen.
Tsap van den Slehen wordt in die Apoteken Acacia ghenaemt/ ende daer voor ghebruyckt.
Natuere
Die tamme Pruymen vercoelen ende maken vochtich.
Die Slehen sijn cout/ drooghe ende tsamen treckende van natueren.
Cracht ende werckinghe
1
A Pruymen inghenomen gheven seer luttel voetsel/ ende doen quaet bloet groeyen/ maer sy maken den buyck weeck ende doen lichten camerganck hebben/ sonderlinghe als sy noch groen ende versch sijn.
B Die bladeren van den Pruymboomen sijn goet tot die swillinghen van der keelen/ en van den amandelen/ alsmense in water siedt ende daer mede gorgelt.
C Die gumme van desen boomen met wijn ghedroncken breeckt den steen ende doet dat graveel lossen ende rijsen/ als sommighe
scrijven.
2
D Die wilde Pruymen stoppen den loop des buycx ende maken den camerganck hert/ ende van ghelijcke natuere sijn oock die onrijpe Pruymen ende andere die suer ende amper van smaecke sijn.
E Tsap van desen wilden Pruymen es een goede medecijne tot alle loop des buycx/ vloet van den vrouwen ende tot alle bloetganck/ ende mach wel voor Acacia ghebruyckt worden.
.jpg)
