Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe Planten Alfabetisch

Vaccinium - Bosbes

Vaccinium vitis-idaea - Rode bosbes

• Cruijdeboeck deel 6 capitel 14 Bladzijde 726

Tgheslacht

Crakebesien sijn tweederleye/ die ghemeynste sijn swert/ Die andere sijn root.

• Cruijdeboeck deel 6 capitel 14 Bladzijde 727

Tfatsoen

Vaccinium - Bosbes

Vacinia, vrucht: Crakebesien, Postelbesien, Haverbesien

 

Vaccinium myrtillus - Blauwe bosbes Zie alle foto's van Bioweb

Vacinia nigra, swerte Crakebesien 1644 Vlaams: Crakebesien (Swarte), Haverbesien, Postelbesien 1616 Latijn: Vaccinia nigra [768] 1554/1557: Bruchbeeren, Cousines, Cousines noires, Crabesien (swerte), Crakebesien, Drumpelbeeren, Haverbesien, Heydelbeeren, Myrtilli, Postelbesien, Vacinia, Vacinia nigra, Vacinium

[727]   1   Der swerte Crakebesien boomkens oft struycxkens/ sijn neere houtachtighe ghewassen draghende veel tacxkens ontrent eenen voet oft wat meer lanck/ daer aen wassen doncker gruene rondachtighe bladerkens/ den bladeren van cleynen Bucxboom oft van Myrthus ghelijckende/ die tswinters met den bladeren van anderen boomen afvallen/ ende in die Lente wederom uut den selven tacxkens voortcomen. Die bloemen sijn ront/ hol/ voor open/ ende wassen lancx die tacxkens tusschen die bladeren. Die vrucht es ront/ ierst gruen dan root/ ende ten laesten als sy rijp es swert/ goet ende liefelijck van smaecke. Die wortel es houtachtich dun taye ende lanck.

Vaccinium vitis-idaea - Rode bosbes Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

Vacinia rubra, roode Crakebesien 1644 Vlaams: Crakebesien (Roode) 1616 Latijn: Vaccinia rubra [770] 1554/1557: Bruchbeeren, Cousines, Cousines rouges, Crabesien (roode), Crakebesien, Drumpelbeeren, Haverbesien, Heydelbeeren, Myrtilli, Postelbesien, Vacinia, Vacinia rubra, Vacinium

2   Der Rooder crakebesien boomkens sijn den Swerten van wassen ende tacxkens ghelijck/ maer die bladeren sijn wat grooter schier ghelijckende den bladeren van den grooten Bucxboom/ ende blijven tswinters over sonder afvallen oft vergaen. Die bloemkens sijn lijfverwich root langachtich ront/ ende wassen veel by een aen die soppekens van den tacxkens. Die vrucht es root/ langachtich/ anders den anderen niet onghelijck. Die wortel es oock houtachtich ende lanck.

Vaccinium oxycoccos - Kleine veenbes

Noot: Clusius (1557) noemt nog een derde soort, Vacinia palustria, Veenbesien, Veencoren, dit is

Plaetse

Beyde dese struycxkens wassen in Brabant in die bosschen. Ende die Swerte sijn seer ghemeyn ende wordden tot veel plaetsen ghevonden. Maer die Roode en sijn niet ghemeyn/ ende worden seer selden ende op luttel plaetsen ghevonden.

Tijt

Zy bloeyen beyde in Meye/ ende in Braeckmaent worden huerder beyden vruchten ende besien rijp.

Naem

Die vruchten van desen struycxkens/ worden hier te lande gheheeten Crakebesien/ en van sommighe Postelbesien ende Haverbesien. In Hoochduytsch Heydelbeeren/ Standelbeeren/ Rosbeeren/ Drumpelbeeren ende Bruchbeeren. In Latijn worden sy van sommighen ghenaemt Vacinia. Den ouders sijn sy onbekent.

Natuere

Die Crakebesien sonderlinghe die swerte sijn vercoelende tot in den tweeden graedt ende wat verdrooghende.

• Cruijdeboeck deel 6 capitel 14 Bladzijde 728

Cracht ende werckinghe

[728]   A   Crakebesien cruyt gemaeckt va den sape/ gesoden met suycker/ datmen in die Apoteke Rob nuempt/ es goet in den mont ghehouwen tseghen den dorst in die heete cortsen.

B   Tselve Crakebesien cruyt met water inghenomen van vercoelende cruyden/ es seer goet tseghen alle heete berrende cortsen/ verhittinghen van der levere/ ende tseghen alle overvloedighe hitte van allen den inwendighen leden.

C   Tselve doet oock die vrucht rouw met suycker ghegheten/ sonderlinghe die swerte .