Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4

Deel 5 Cruyden, wortelen ende vruchten, diemen in die spijse ghebruyckt Planten Alfabetisch

Deel 6

Brassica napus var. napus - Koolzaad

• Cruijdeboeck deel 5 capitel 32 Bladzijde 633

Tfatsoen

Gongyla, Gongylae, Gongylis, Gongylides, Rapa, Rapen    Noot: Dodoens onderscheidt twee vormen: een met een witte wortel en een met een rode wortel. De consumptieknol is een cultuurvorm van Brassica napus - Koolzaad.

 

Brassica napus var. napus - Koolzaad Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

Rapa, Rapen 1644 Vlaams: Rapen (Ghemeyne) 1616 Latijn: Rapum vulgare [673] 1554/1557: Naveau rond, Rapa, Rapen, Ruben

[633]   1   Rapen hebben ierst groote rouwe breede bladeren/ die aen dat smalste over beyde syden diep gesneden ende gekerft sijn/ ende daer naer als die winter over ende voorby es zoo crijghen sy ronde stelen/ daer aen ende op wassen cleyne geele bloemen voortbringhende cleyn bruyn saet in cleyne hauwkens/ in alle manieren ghelijck die Koolen/ dyen die Rapen/ van bloemen/ hauwen ende sade seer ghelijck sijn. Die wortel es ront/ dick/ van binnen ende buyten wit/ ende somtijts een hooft somtijts maer een vuyst groot oft oock mindere.

2   Van desen Rapen vindtmen oock noch een gheslacht/ niet dat van sommighe Roode ghenaempt wordt/ dat wy onder die Beeten ghestelt hebben/ maer een andere dat van rouwen bladeren/ stelen/ bloemen/ hauwen ende sade den voorghescreven Rapen gelijck es/ ende alleen daer in versceyden es/ dat sijn Rapen niet wit en sijn/ maer root/ anders den anderen oock ghelijck/ als wy verstaen hebben van sommighe cruytliefhebbers/ die my gheseyt hebbe dat die seer edele alderdoorluchtichste Coninghinne Duwagiere van Hungheren ende Beemen etc. Gouvernante des K. M. Neerlanden/ aldusdanighe Roode rapen in huer rijckelijcke plaisante hoven opghevoet heeft.

Plaetse

Rapen wassen gheerne in goet gheoeffent landt/ ende worden tot sommige plaetsen tusschen die Wijngaerden gesayet/ als te Huygaerden ende daer ontrent/ die seer groot worden/ maer meest op die corenvelden/ sonderlinge alst Coren rijp es/ ende die en worden niet zoo groot.

Tijt

Rapen worden ghesaeyet in tbeginsel van den zoomer/ ende die moghen groot worden/ ende in Hoymaent oft Oostmaent naer dat het Coren ghemaeyet es/ ende die blijven ghemeynlick cleyn. Ende in Aprill als die winter voorby es/ zoo brenghen sy stelen ende bloemen. in Meye ende Braeck maent zoo wordt het saet rijp.

• Cruijdeboeck deel 5 capitel 32 Bladzijde 634

Naem

[634]   Rapen worden genaemt in Griecx Gongylae ende Gongylides. In Latijn Rapa. In Hoochduytsch Ruben. In Franchois Naveau rond.

Natuere

Rapen sijn werm ende vochtich van natueren.

Cracht ende werckinghe

A   Rapen voor spijse ghebruyckt gheven den lichaeme redelick voetsel/ alsmense niet te veel in en neempt/ ende oock wel verteert/ want anders alsmen te veel inneempt oft tselve datmen etet niet wel en verteert/ zoo maken sy vele overvloedighe vochticheden ende winden in tlichaem/ sonderlinge als sy rouw ghegheten worden/ wat dan zoo sijn sy der maghen oock quaet/ ende maken winden/ opblasingen ende weedommen in den buyck ende dermen.

B   Rapen met melck ghesoden versueten die pijne van dat fledercijn daer op gheleyt.

C   Olie van Roosen in eene uutghehoolde Rape in die asschen gebraden geneest die cackhielen/ dat es versweeringhen van den verssenen van coude ghecomen. Tot den selven es oock dat water goet daer die Rapen in ghesoden sijn alsmen die daer mede wasschet. Item oock die ghesoden Rapen daer op gheleyt.

D   Die ionghe scuetkens van den Rapen als sy beghinnen te scieten gegheten doen water maken/ ende sijn goet den ghenen die met den steen ende graveel ghequelt sijn.

E   Tsaet van Rapen/ es oock goet tseghen alderhande fenijn/ ende daer om worddet in die Teriakelen (dat es medecynen diemen tsegen fenijn ende vergiffenissen gebruyckt) ghedaen/ sonderlinghe in die ghene die pijne ende weedom versueten.

F   Die olie van raepsade gheslaghen/ es oock van ghelijcke cracht/ ende iaecht af die wormen die in dat lichaem groeyen/ alsmense rouw inneempt.