Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4 Corenen, Legumina, Distelen ende dyerghelijcke
Planten Alfabetisch

Deel 5

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 21-01-2023

«  Cruijdeboeck deel 4 capitel 21, bladzijde 521-523  Zie volgende pagina »

Van Lupinen.   Cap. xxi.

1  

Lupinus albus - Witte lupine

2  

Lupinus luteus - Gele lupine

3  

Lupinus polyphyllus - Vaste lupine

 

Tgheslacht oft ondersceet

Lupinen sijn tweederleye Tamme oft witte/ Ende wilde. Die wilde sijn oock tweederleye/ een met geelen ende een met blauwen bloemen.

Tfatsoen

  Thermos, Lupinus (Lupinus), Lupinen (Vijchboonen)

 

Lupinus albus - Witte lupine

Foto Luc Regniers

Lupinus sativus, tamme Lupine (tamme Lupinen)

  • 1644 Vlaams: Lupinen (Tamme), Vijghboonen
  • 1616 Latijn: Lupinus sativus [529]
  • 1554/1557: Feigbonen, Lupin, Lupin cultivé, Lupine (tamme), Lupinen, Lupinus, Lupinus sativus, Vychbonen

Overzicht Lupinus albus op deze site

Alle foto's van Lupinus albus op internet

Lupinus albus bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ

Lupinus albus in Plantago PlantIndex

[522]   1   Die tamme Lupinen hebben ronde herde stelen/ sonder behulp van eenighe stocken oft rijs recht op wassende die huer naer dat zij eens ghebloeyet hebben in drije tacken verdeylen/ van den welcken elck besondere naer die bloeme hem oock in drijen wederom verdeylt/ eest dat die coude huer niet te haest over en coemt. Aen die stelen wassen die bladeren in vijf/ sesse/ oft seven deelen ghesneden. Die bloemen wassen aen dopperste van den steelen veel by een/ ende daer naer comen die hauwen voort die lanckachtich/ ende van buyten wat hayrachtich sijn. Die vrucht es wit/ plat/ van smaecke seer bitter.

Lupinus luteus - Gele lupine

Zie alle foto's van Blaich

Lupinus sylvestris, wilde Lupine (wilde Lupinen) met geele bloemen

  • 1644 Vlaams: Lupinen (Wilde) (geel)
  • 1616 Latijn: Lupinus silvestris (luteus) [530]
  • 1554/1557: Feigbonen, Lupin, Lupin sauvage à fleurs iaulnes, Lupine (wilde), Lupinen, Lupinus, Lupinus sylvestris, Vychbonen

Overzicht Lupinus luteus op deze site

Alle foto's van Lupinus luteus op internet

Lupinus luteus bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ

Lupinus luteus in Plantago PlantIndex

2   Die wilde Lupinen met den geelen bloemen sijn den voorghescreven seer ghelijck/ dan alleen van steelen ende bladeren veel minder/ ende dat die bloemen niet wit/ maer schoon geel sijn/ ende dijsghelijck oock die vrucht niet wit/ maer ghespeeckelt.

Lupinus polyphyllus - Vaste lupine

Zie alle foto's van Biopix

Lupinus sylvestris, wilde Lupine (wilde Lupinen) met blauwe bloemen

  • 1644 Vlaams: Lupinen (Wilde) (blaeuw, peers)
  • 1616 Latijn: Lupinus silvestris purpureus [530]
  • 1554/1557: Feigbonen, Lupin, Lupinen, Lupins sauvages à fleurs bleues et rouges, Lupinus, Vychbonen

Overzicht Lupinus polyphyllus op deze site

Alle foto's van Lupinus polyphyllus op internet

Lupinus polyphyllus bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ

Lupinus polyphyllus in Plantago PlantIndex

3   Die wilde met den blauwen bloemen sijn minder dan die geele/ ende die bloemen sijn blauw/ die vrucht es oock ghespeeckelt/ ende sijn onder alle Lupinen die alderminste.

Plaetse

Lupinen worden nu ter tijt in der cruytliefhebbers hoven ghesaeyet.

Tijt

In heete iaren ende in werme landen bloeyen die Lupinen dryemael. Dat ierste bloeyssel coemt in deynde van Meye/ ende daer naer wassen die ierste drye syde tacken/ die huer bloemen bringhen ontrent dat beghin van Hoymaent/ ende dan spruyten van elck van dyen tacken oock wederom drye andere tacken uut/ ende die bloyen in Ooghstmaent/ als sy wel ter sonnen staen. Die vruchten van den iersten ende tweeden bloeyssel worden hier te lande wel rijp/ maer die derde vrucht can seer qualicken rijpen/ ten waere dattet heete iaren waeren.

Naem

Dit gheslacht van Legumen wordt gheheeten in Griecx Thermos. In Latijn ende in die Apoteken Lupinus. In Hoochduytsch Feigbonen. In Neerduytsch Lupinen/ ende naer den Hoochduytschen naem Vijchboonen. In Franchois Lupin.

1   Dat ierste gheslacht wordt ghenaemt Lupinus sativus/ dat es tamme Lupinen.

2   Die andere twee Lupini sylvestres/ dat es wilde Lupinen/ ende dese en worden in die medecijnen niet ghebruyckt.

Natuere

Die witte Lupinen sijn werm ende drooghe tot in den tweeden graedt/ verdeylende subtijl makende ende afvaghende van natueren.

Cracht ende werckinghe

A   Meel van Lupinen met huenich inghenomen oft met water ende azijn tsamen ghedroncken/ dooden ende iaghen af duer den camerganck alderleye wormen. Tselve doet oock dat water daer Lupinen in ghesoden sijn ghedroncken. Oock doen die Lupinen tselve aen die ionghe kinderen alsmense ghestooten huer op den navel leyt/ als sy noch nuchter sijn.

B   Lupinen met Ruyte ende Peper ghesoden/ ende ghedroncken/ openen die verstoptheyt van der Levere ende van der Milten.

C   Van Lupinen met Myrrha ende huenich een pessus ghemaeckt/ verweckt die natuerlijcke cranckheyt van den vrouwen/ ende treckt af die doode vruchten.

D   Dwater daer Lupinen in ghesoden sijn maeckt dat aensicht schoon ende claer/ ende neemt alle plecken ende sproet wech. Tselve doet oock dat meel van Lupinen met water vermenght/ ende daer op ghestreken.

E   Dat meel van Lupinen met meel van Gersten mout ende water ghemenght/ versuet alle Apostumatien.

F   Tselve meel met azijn vermenght oft ghesoden/ versuetet die pijne van der hopen/ verdrijft/ verteert/ ende doet sceyden die croppen ende herde clieren/ ende doet uutbreken die Carbonckelen ende die Apostumatien van der peste.

 

 

[523]   G   Als Lupinen in water gheweyckt worden tot dat sy suet sijn/ dan machmense voor spijse in nemen/ ende in sulcker manieren ghebruyckt benemen sy dat opworpen van der maghen/ ende maken appetijt om eten/ maer dat voetsel dat zy by brenghen es grof swaer ende niet goet/ want Lupinen sijn quaet om verteeren/ ende sincken qualicken nederwaerts als Galenus scrijft.

2,3
H  
Die wilde Lupinen sijn den tammen van crachten ghelijck ende oock noch stercker.