Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3 Wortelen, medecynale cruyden, ende quaden hinderlijcke ghewassen
Planten Alfabetisch

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Veratrum album - Witte nieswortel

• Cruijdeboeck deel 3 capitel 29 Bladzijde 387

Tfatsoen

Veratrum album - Witte nieswortel Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

Veratrum album, Pignatoxaris, Sanguis Herculis (Helleborus albus), witte Nieswortel (wit Niescruyt) 1644 Vlaams: Niescruydt (Wit), Nies-wortel (Witte) 1616 Latijn: Helleborum sive Veratrum album 1554/1557: Ellebore blanc, Helleborus albus, Niescruyt (wit), Nieswortel (witte), Nieswurtz (weisz-), Pignatoxaris, Sanguis Herculis, Veratrum album

• Cruijdeboeck deel 3 capitel 29 Bladzijde 388

[388]   Die witte Nieswortel heeft groote breede gheribde bladeren/ den bladeren van grooten Wechbree oft van Gentiane ghelijckende. Die steel es ront twee oft drije voeten hooch aen dopperste van den welcken lancx ende rontsomme die stelen/ die bloemen wassen deen boven dandere ende sijn bleeck vervwich in ses bladerkens ghedeylt die met gruenen streepkens overtoghen sijn. Ende als die vergaen zoo comen daer cleyne hauwkens voort daer in saet leyt. Die wortel es ront vinghers oft duyms dicke van binnen wit/ van buyten met aenhanghende vele dicke faselinghen.

Plaetse

Wit Niescrut oft Nieswortele wast in Anticyra by den berch Deta ende in Cappadocien ende Syrium/ ende tbeste wast in Cyrenen. Hier te lande worddet in der cruytliefhebbers hoven gheplant.

Tijt

Witte Nieswortel bloeyet hier te lande in Braeckmaent ende Hoymaent.

Naem

Dese Nieswortel heet in Griecx Helleborus leucos. In Latijn Veratrum album. In die Apoteke Helleborus albus/ van sommighen Pignatoxaris ende Sanguis Herculis. In Hoochduytsch Weisz nieswurtz. In Neerduytsch Witte nieswortel oft Wit niescruyt. In Franchois Ellebore blanc.

Natuere

Die wortel van Niescruyt es werm ende drooghe tot in den derden graedt.

Cracht ende werckinghe

A   Die wortel van wit Niescruyt doet sterckelijck ende met groot ghewelt braken ende overgheven alderhande overvloedighe quade fenijnnighen taeye vochticheden ende fluymen/ ende es mits dyen goet tseghen die vallende sieckte/ rasernie ende langduerende pijne in thooft/ dullicheyt/ swaermoedicheyt/ fledercijn/ pijn ende weedom in die hope diemen sciatica heet/ alle manieren van waterladen/ vergiftheyt/ ende tseghen alle oude coude wederspannighe sieckten die niet lichtelijcken met anderen bequaemen remedien en willen sceyden. Ende hoe ende in wat manieren datmen dese wortel sal ierst bereyden eermense in gheven sal ende dijsghelijcx oock dat lichaem dat dese wortel ghebruycken sal/ es van vele oude doctoren seer lanck bescreven/ dat wy niet en hebben willen verhalen/ om dat die saken ende redenen diemen aenmercken moet/ zoo veel ende groot sijn datmense int corte niet en kan stellen/ ende wel eenen boeck soude vullen. Ten anderen oock om dat men dese gheweldighe wortele naer Galenus leeringhe niet en behoort in te ghevene/ maer alleen van buytens tlichaems te hebruyckene.

B   Soo es dan dese wortel tot alle ruydicheyt/ scorfticheyt/ quade crauwagien/ ende alle quade lelicke plecken ende melaetsheyt goet ghebruyckt met olie oft salve vermenght ende daer op ghestreken.

C   Witte Nieswortel in cleyne stucxkens ghesneden ende in die fistulen ghesteken bijt die herde canten af.

D   Die selve wortel van onder met een pessus ghesedt verweckt die natuerlijcke cranckheyt der vrouwen ende treckt af die doode vruchten.

E   Tpoeder van Nieswortel in die nuese geblasen oft opghehaelt doet niesen/ verwermt ende reynicht die herssenen die taeye fluymen duer die nuese af treckende.

F   Dese wortel met edick ghesoden ende in die mont ghehouden versuet die tantsweer. Ende met medecynen van den ooghen vermenght maeckt claer ende scerp ghesichte.

G   Niescruytwortele met meel ende huenich vermenght es goet om ratten muysen ende dyerghelijcke ghedierte te dooden ende te veriaghen/ ende met melck ghesoden ende den vlieghen voor gheset doodet oock die selve want alle die daer af eten/ moeten swellen ende bersten/ ende daer aen machmen mercken hoe scadelijck dese wortel es.

• Cruijdeboeck deel 3 capitel 29 Bladzijde 389

Hindernisse

[389]  Witte Nieswortel onbereyt ende onwijsselick oft te veel inghegheven es den mensche seer scadelijck ende hinderlijck/ den selven verworghende/ alle inwendighe leden beruerende/ cramp ende spanninghe van allen den senuwen des lichaems makende ende ten laesten oock die doot inbrenghende. Ende daer om en mach dese wortel niet dan bereyt inghenomen worden ende tselve oock niet sonder groote discretie ende wijse delibratie/ want seer ionghe ende oude menschen ende die niet sterck van lichaeme en sijn/ die bloet spouwen/ ghebreck in die maghe hebben/ nauw oft enghe van borsten ende lanck van halse sijn ende dijerghelijcke onstercke menschen en kunnen dese wortel in gheender manieren sonder groot hinder ende letsel innemen. Ende daerom die lantvaerders/ quacksalvers ende andere ongheleerde seer qualicken sonder discretie oft eenich ghemerck dese wortel eenen ieghelijcken tzy out oft ionck/ sterck oft weeck inghevende ende mits dyen die mensche doodende/ oft immers te minsten in groot perikel bringhende.