[306] Nigelle es tweederleye Tam ende Wildt. Die Tamme es oock tweederhande. Die eene heeft swert saet/ die andere bleeck geel saet/ anders van stelen/ bladeren/ bloemen ende ruecke malcanderen ghelijck.
Tfatsoen
Nigella - Nigelle
Melanthium, Nigella, Papaver nigrum (Nigella)
Nigella sativa - Zwarte komijn
Melanthium sativum, Nigella domestica, Salusandria,
tamme Nigelle (Nardus), het zaad: Nardus saet
1 Die tamme Nigelle heeft eenen teeren steel met vele sijde tacxkens ontrent eenen voet hooch/ daer aen wassen seer verdeylde bladeren/ den bladeren van Duyvekervel schier ghelijck/ maer gruenvervwigher. Die bloemen wassen op dopperste van den stelen ende sijn wit licht blauwachtich/ elck in vijf bladerkens ghesneden eenen radeken gelijck. Ende als die bloemen vergaen zoo volghen daer bollekens naer/ vijf oft sesse scerpe horenkens boven draghende/ ende elck bolleken es van binnen in vijf oft sesse deylen ondersceyden/ daer in tsaet leyt dat/ (als voorseyt es) som swert/ som bleeckgeel es/ den Ayeuyn sade van fatsoene gelijck/ dat van smaecke scerp/ goet ende sterck van ruecke es.
2 Dat wildt gheslacht heeft eenen gheribden steel ontrent twee spannen hooch/ daer aen wasschen aschvervwighe seer ghecloven bladeren/ die teerder ende meer ghesneden sijn dan die bladeren van den Tammen/ ende den Dille bladeren schier ghelijck sijn. Die bloemen sijn den tammen ghelijck maer blauwvervwigher/ die bollekens sijn in vijf scerpe hauwkens ghelijck horenkens verdeylt den Akeleye bollekens seer aensienlijck daer in tsaet leyt dat oock liefelijck van ruecke es.
Melanthium Damascenum, Nigella Damascena, Nigelle van Damasco
1644 Vlaams: Nardussaedt van Damasck (oft Damasco)
1616 Latijn: Melanthium Damascenum
1554/1557: Coriander (schwartz), Gith, Melanthium, Melanthium Damascenum, Nielle, Nielle de Damas, Nigella, Nigella Damascena, Nigella van Damasco, Papaver nigrum, Poyvrette
[307] 3 Noch wordter een ander schoone ende liefelijcken Nigelle ghevonden diemen Nigelle van Damasco heet die van seer ghecloven bladeren der wilde Nigelle ghelijck es maer hoogher ende langher van stelen. Die bloemen van dese sijn blauw/ ende in vijf bladerkens verdeylt/ den bloemen van den anderen ghelijck maer schoonder ende blauwer/ ende van onder met vijf seer ghecloven bladerkens beset/ daer die selve bloeme uutwast ende voortcoemt. Ende als die bloemen vergaen/ zoo comen daer bollekens voort ghelijck aen die tamme/ daer in swert saet leyt den tammen ghelijck/ maer gheenen rueck hebbende.
Plaetse
1 Dese gheslachten van Nigellen en worden hier te lande niet ghevonden/ dan in die hoven daer zy ghesaeyt sijn.
2 Dat wildt wordt tot sommighe plaetsen van Duytschlandt/ op die ackers ende corenvelden ghevonden.
Tijt
Die Nigellen bloeyen in Braeckmaent ende Hoymaent.
Naem
Nigelle wordt gheheeten in Griecx Melanthion ende Gith. In Latijn Melanthium Nigella/ ende Papaver nigrum. In die Apoteke Nigella.
1 Dat ierste gheslacht wordt gheheeten Melanthium sativum ende Nigella domestica/ van sommigen Salusandria. In Hoochduytsch van sommigen Schwartz kumich/ Schwartz kumel. Hier te lande Nardus ende tsaet daer af Nardus saet. In Franchois Nielle.
[308] 2 Dat wildt gheslacht heet Melanthium sylvestre/ ende Nigella sylvestris/ in Hoochduytschlant Sant Chatarinen blumen/ dat es Sinte Katarine bloemen/ van sommighen oock Waldt Schwartz Kumich. In Franchois Nielle saulvaige/ ende wordt van sommighen gheleerden voor dat ander wilt gheslacht van Comijn ghehouwen/ daer af hier boven int lxxi.Capittel ghescreven ende vermaent es.
3 Dat derde gheslacht wordt nu ter tijt gheheeten Melanthium Damascenum ende Nigella Damascena/ dat es Nigelle van Damasco. In Hoochduytsch Schwartz coriander.
Natuere
Tsaet van Nigellen es werm ende drooghe tot in den derden graedt.
Cracht ende werckinghe
A Tsaet van Nigelle met wijn ghedroncken es goet den ghenen die cort van adem sijn/ het verdeylt ende doet sceyden die winden die in tsmenschens lichaem sijn/ het lost die urine ende verweckt die natuerlijcke cranckheyt der vrouwen/ het doet veel sochs hebben alsmen veel daghen aen een ghebruyckt.
B Tselve saet doodet ende iaeght af die wormen met wijn oft water ghedroncken/ oft ghestooten ende op die navel ende buyck gheleyt. Tselve doet oock die olie van den sade gheslaghen alsmense op den navel ende buyck strijckt.
C Een vierendeel loots van dese sade met water ghedroncken/ es seer goet tseghen alle fenijn ende beten van den fenijnnighe ghedierten.
D Tsaet van Nigelle ghebrant verdrijft met sijnen roock die slanghen ende andere fenijnnighe ghedierten/ ende doodet die vlieghen/ musien ende mugghen.
E Tsaet van Nigelle met olie van blauw Lischbloemen vermenght/ gheneest die pijne ende weedom in thooft op tvoorhooft ghestreken/ ende doet die cleyne ierst beghinnende scellen van den ooghen vergaen/ dicwils in die nuese ghedaen.
F Tselve saet opt vier ghedroocht ende in een sijden oft lijnen doecxken ghebonden/ ende dicwils gheroken gheneest die snof ende snoteringhen/ droocht die herssenen/ ende doet dat riecken wedercomen.
G Dit selve saet met water ende azijn ghesoden/ ende in die mont ghehouwen versuet die tantsweer/ ende drooghe gheknout gheneset die sweeringhen des monts.
H Tsaet van Nigelle met azijn vermenght/ doet dat sproet plecken ende vlecken vergaen/ ende gheneest die quade scorftheden/ oude coude ende herde gheswellen/ daer op ghestreken.
I Dit saet treckt oock die exterooghen uut/ in ouden wijn/ oft stelle pisse als Plinius scrijft/ gheweyckt ende daer op gheleyt/ naer dat die exterooghen rontsomme met een mes opghelicht sijn.
