Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2 Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken Planten Alfabetisch

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 2 capitel 36, bladzijde 237-238   Zie volgende pagina »

Van Wantluyscruyt.   Cap. xxxvi.

1  
Iris foetidissima - Stinkende lis

Tfatsoen

Iris foetidissima - Stinkende lis

Xyris, Iris sylvestris (Sphatula foetida), Wandtluyscruyt (wildt Lisch, stinckende Lisch)
  • 1644 Vlaams: Lisch (Stinckende), Wandtluyscruydt
  • 1616 Latijn: Spatula foetida
  • 1554/1557: Glaieu puant, Iris sylvestris, Lisch (stinckende), Lisch (wildt), Schwertel (Welsch), Spatula foetida, Sphatula foetida, Wandtleuszkraut, Wandtluyscruyt, Xyris

[237]   Wantluyscruyt heeft langhe smalle bladeren/ den bladeren van Lisch over zee van fatsoene ghelijck maer veel mindere van coluer doncker gruen/ van ruecke onliefelijck stinckende ende schier ghelijck die wantluysen rieckende. Die stelen sijn ront ende daer op wassen die bloemen den Lischbloemen ghelijck maer mindere ende aschverwich grauw van coluere. Ende als die vergaen zoo comen daer groote hauwen voort/ daer in ront saet wast/ elck saet schier ghelijck een ronde erwte groot. Die wortel is langhachtich met veel aenhanghende faselachtighe wortelkens.

Plaetse

Dit cruyt wordt hier te lande meest vonden in der cruytliefhebbers hoven/ het wast oock tot sommighe plaetsen by den tuynen ende aen die canten van den bosschen.

Tijt

Dit cruyt bloeyet in Ooghstmaent/ ende in Herfstmaent zoo wordt zijn saet rijp.

Naem

Dit cruyt heet in Griecx Xyris/ in Latijn Iris sylvestris. In die Apoteke Sphatula foetida. In Hoochduytsch Welsch schwertel/ Wandtleuszkraut. Hier te lande Wandtluyscruyt/ wildt Lisch/ ende stinckende Lisch. In Franchois Glayeul puant.

Natuere

Wandtluyscruyt is werm ende drooghe van natueren tot in den derden graedt/ subtijl ende verdeylende.

 

Cracht ende werckinghe

[238]   A   Tsaet van Wantluyscruyt een half vierendeel loots swaer ghedroncken doet sterckelijck dwater ende die urine lossen/ ende met azijn inghenomen verteeret ende gheneest die verherde ende verstopte milten.

B   Die wortel van Wantluyscruyt met wat Spaens gruens/ ende wat van die wortel van groot Centaurum/ ende luttel huenichs vermenght/ treckt alle doornen/ splinters/ ende ghebroken beenderen uut/ ende dient seer wel op die wonden ende blutsinghen des hoofts gheleyt om die ghebroken beenderen uut te trecken.

C   Die selve wortel met azijn vermenght doet die coude vergaderinghen ende ghezwellen sceyden daer op gheleyt.

D   Dit cruyt veriaeght ende doodet oock die wantluysen/ alsmen met den sap daer af die plaetsen bestrijckt daer die wandtluysen groeyen.

 

^Naar het begin van deze pagina