Plantenfoto's

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 75 Bladzijde 139

Tgheslacht

Donderbaert als Dioscorides scrijft es drijederlije van gheslachte/ deen dat groot Donderbaert/ tweede dat cleyn Donderbaert/ ende tderde dat Muerpeper ghenaempt wordt.

Tfatsoen

1   Groot Donderbaert heeft groote/ vette dicke bladeren/ die eenen duym breet ende voor ghelijck een tongesken scerp sijn/ tusschen den welcken eenen steel voortcoemt eenen voet oft meer hooch/ met ghelijcken bladeren rontsomme becleet/ die hem in dopperste in meer andere steelkens ende tacxkens verdeylende voortbringht veele bruyne bloemkens veel by een lancx die steelkens wassende.

2   Dat cleyn Donderbaert heeft cleyne smalle voor scerpe dickachtighe bladerkens/ en teere steelkens ontrent een palme hooch met ghelijcken cleynen bladerkens beset/ daer op wassen cleyne geele ghesternte bloemkens. Die wortel es teer ende cruypende.

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 75 Bladzijde 140

[140]   3   Onder tvoorgescreven tweede Donderbaerts gheslacht/ wordt nu ter tijt ooc ghestelt ende begrepen die Bladeloose/ die cleyne teere steelkens heeft/ daer aen wassen langhachtighe heel ronde roodachtighe bladerkens gelijck wrattekens/ ghelijckende elck wratteken eenen terwe coren. Die bloemen sijn wit/ den voorghescreven cleynen Donderbaerts bloemen van fatsoene ghelijck/ maer mindere.

4   Dat Muerpeper es den voorghescreven Bladeloose wat ghelijck alzoo dat die ongeleerde Apotekers dat Muerpeper voor Bladeloose seer dicwils trecken ende niet sonder merkelijcke dwalinghe ende groot achterdeel van den siecken daer voor oock in der medecynen ghebruycken/ het heeft teere steelkens met seer cleyne corte ende dicke bladerkens dick by een beset. Die bloemkens sijn geel ende wassen aen dopperste van den steelkens den bloemkens van den cleynen Donderbaert ghelijck maer meerdere.

Plaetse

1   Tgroot Donderbaert wast op die daken ende oude mueren.

2   Tcleyn en wast hier te lande niet dan in die hoven daert gheplant wordt.

3,4   Bladeloose ende Muerpeper wassen in steenachtighe ende sandachtighe plaetsen/ ende aen oude mueren.

Tijt

Tgroot Donderbaert bloeyet in Hoymaent ende in Ooghstmaent. Die andere geslachten in Meye ende in Braeckmaent.

Naem

Donderbaert wordt gheheeten in Griecx Aizoon/ in Latijn Sedum ende Sempervivum ende van Apuleius Vitalis.

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 75 Bladzijde 141

[141]   1   Dat ierste gheslacht heet in Griecx Azioon mega/ in Latijn Sedum en Sempervivum magnum/ van Apuleius Steghetion en Zoophthalmon. In die Apoteke Barba Iovis. In Hoochduytsch Hauswurtz en grosz Donderbaer. In Neerduytsch Donderbaert. In Franchois Ioubarbe.

2   Tweede wordt gheheeten Aizoon micron ende Sempervivum oft Sedum minus/ van sommighen Tritales/ van Apuleio Erithales. In Hoochduytsch Kleyn Donderbar. In Franchois Triquemadame.

3   Tderde gheslacht heet in die Apoteke Crassula minor en Vermicularis/ hier te lande Bladeloose en Papecullekens.

4   Tvierde wordt gheheeten in Griecx Andrachne Agria en Thelephion. In Latijn Illecebra. In Hoochduytsch Mauerpfeffer ende Katzentreublin. In Neerduytsch Muerpeper. In Franchois Pain doyseauw.

Natuere

Tgroot ende tcleyn Donderbaert ende die bladeloose/ sijn cout ende drooghe tot in den derden graet. Dat Muerpeper es heet ende drooghe tot bynaer in den vierden graedt.

Cracht en werckinghe

1
A   Groot Donderbaert ghesoden oft tsap daer af ghedroncken es goet tsegen dat root melizoen ende alle loop des buycx/ tseghen die wormen/ ende tseghen die steeck van den Phalangien.

B   Tsap van Donderbaert met meel van gersten mout ende olie van Roosen ghemenght es goet gheleyt op die pijne ende weedom des hoofts.

C   Tselve sap alleene es goet ghedruypt in die heete roode ende loopende ooghen/ daer oock het cruyt ghestooten ende van buyten op die ooghen gheleyt goet toe es.

D   Tsap van Donderbaert met een pessus van cattoen oft wolle in die moeder gheset/ stelpt die overvloedighe natuerlijcke cranckheyt ende die vloet der vrouwen.

E   Donderbaert ghestooten alleen oft met meel van gersten mout vermenght/ es goet gheleyt op dwilt vier/ op heete ende voorts etende sweeringhen/ op verbrantheyt ende op alle verhitheyt/ Dijsghelijck oock op het heet fledercijn.

2,3
F   Dat cleyn Donderbaert ende die bladeloose/ sijn van crachten en werkinghe den voorghescreven grooten Donderbaert ghelijck.

4
G   Tsap van Muerpeper met azijn inghenomen doet braken/ ende iaeght af duer dovergheven die taye slijmachtighe fluymen/ ende die heete geele colerycke vochticheden/ ende es mitds dyen goet tseghen die cortsen ende tseghen alle fenijn binnen tlichaems in ghenomen/ maer en mach niet dan stercken menschen inghegheven worden.

H   Muerpeper met vet oft ruet vermenght verdrijft die clieren ende andere herde ghezwillen daer op gheleyt.

I   Muerpeper alleen op tlichaem gheleyt maeckt die huyt root ende vol bleynen/ ende gaten dat ghesont vleesch.