Beginpagina van Plantaardigheden.nl
Actuele toepassingen van planten
© Wolverlei Tekst en Beeld –  Martin Stevens
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Plantenfoto's

   

A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

   
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt
28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 1 capitel 38, bladzijde 68-72 (is in werkelijkheid 71)  Zie volgende pagina »

Van Levercruyden.   Cap. xxxviii.

 

Tgheslachte

Der cruyden die Levercruyden gheheeten en teghen die ghebreken der leveren ghepresen worden/ zijn veel gheslachten/ van den welcken wy in dit Capittel drije beschrijven/ den ouders onbekent/ waer af die twee ierste zijn die Boelkens cruyden: Dat derde dat edel Levercruyt.

Tfatsoen

(66=)[69]   1   Boelkens cruyt manneken heeft ronde langhe stelen binnen met wit merch ghevult/ ende daer aen wassende langhe bladeren van coluere doncker gruen/ die wat rouw en hayrachtich ende rontsomme ghekerft ende ghesneden zijn by naer ghelijck die bladeren van Kempe/ van smaecke bitter. Op tsop van den steele wassen veele cleyne lijfverwighe bloemkens in een ghedronghen/ die als zy rijp zijn ende in saet verandert/ met den winde wech vlieghen en stuyven. Die wortel heeft veel veeselinghen.

 

2   Boelkens cruyt wijfken heeft oock eenen ronden bruynrooden steel/ ontrent drije voeten hooch wassende/ met veele zijde scueten en tacken. Sijn bladeren zijn lanck en rontsomme ghekertelt/ den bladeren van kempe en van den anderen Boelkens cruyt ghelijck maer wat breeder. Aen den top van den stelen wassen vier oft vijf cleyne bladerkens by een/ ende rontsomme den steel ghelijck een steerre/ en tusschen dijen compt voort eenen knop voortbringhende een bloeme van coluere geel met swert vermenght/ inden welcken als die bloeme vergaet/ saet wast dat lanck/ plat/ en rouw es/ en aen die clederen (alst rijp es) blijft hanghende. Die wortel es faselachtich hier en daer uutghespreyt.

 

 

[70]   3   Edel Levercruyt heeft breede bladeren in drijen verdeelt/ den bladeren van Coeckoecsbroot niet seer onghelijck/ maer veel meerder. Tusschen die bladeren wassen cleyne steelkens ende daer op schoone hemelblauwe bloemkens/ op elck steelken een/ naer die welcke cleyne bollekens wassen/ daer in leyt dat saet. Die wortel es swert en veeselachtich.

Plaetse

Boelkens cruyden wassen op vochtighe plaetsen by den grachten ende staende wateren. Dat Edel Levercruyt en wast hier te lande niet van selfs/ maer wordt in die hoven gheplant.

Tijt

Boelkens cruyden bloeyen in Hoymaent ende in Ooghstmaent/ maer dat Edel Levercruyt bloeyet seer vrooch in Meerte.

Naem

1   Dat Boelkens cruyt manneken wordt in die Apoteke Eupatorium gheheeten/ en voor dat rechtvaerdich Eupatorium in voorgaende Cap beschreven/ niet sonder dwalinghe ghebruyckt. Die gheleerden dees tijts nuement Pseudohepatorium en Eupatorium aquaticum oft Adulterinum. In Hoochduytsch heetet Kumgundkraut/ Wasser dost en Hirssen clee. In Neerduytsch Coninghinne cruyt/ Herts claveren/ en Boelkens cruyt manneken. In Franchois Eupatoire.

2   Dat tweede wordt van ons gheheeten Pseudohepatorium foemina/ ende in Duytsch Boelkens cruyt wijfken.

3   Dat derde wordt heden daechs in Latijn gheheeten Hepatica. In Hoochduytsch Leberkraut/ Edel Leberkraut en Gulden Klee/ en daer naer in onser tale Edel levercruyt.

Natuere

Beyde die Boelkens cruyden zijn werm en drooch van natueren/ als hueren bitteren smaeck claerlijck bewijst. Dat Edel Levercruyt es van natueren cout drooghende/ en sterckende.

 

Cracht en werckinghe

(72=)[71]  A   Boelkens cruyt manneken/ in water oft wijn ghesoden/ es goet ende seer sonderlinghe teghen oude verstoptheyt der leveren/ ende der milten/ ende tgheneest die oude ende verouderde derdedaechse cortsen in dijer manieren inghenomen.

B   Dit selve cruyt ghesoden ende ghedroncken/ gheneest oock die quetsuren ende wonden/ ende es een seer goet wondecruyt/ ghenesende alle inwendighe ende uutwendighe wonden ende quetsuren.

2
C
   Dat Boelkens cruyt wijfken es van ghelijcken werckinghe/ ende wordt noch boven dat andere tot den wonden drancken ghepresen.

3
D
   Edel Levercruyt es een seer sonderlinghe medecijne teghen die verhitheyt ende onstekinghe der lever ende alle heete cortsen.