Plantenfoto's

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 13 Bladzijde 27

Tgheslachte

Hertstonghe es tweederleye (als Leonhaert Fuchs en Hieronymus Bock gheleerde dees tijts schrijven) waer af die eene ghenaempt wordt groote Hertstonghe/ ende die andere cleyne.

Tfatsoen

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 13 Bladzijde 28

[28]   1   Die groote Hertstonghe heeft lanckachtighe bladeren den bladeren van Patich volnaer ghelijck/ maer minder ende niet zoo effen/ maer wat ghecronkelt ende tsamen ghebooghen/ op die een zijde doncker gruen/ en op die ander zijde ter aerden waerts/ blauw gruen van colueren wesende. Sijnen steel es lanck/ effen/ en teer/ op tsop draghende een schoone are/ vol cleyn lijfvervwighe tsamen ghedronghen bloemkens. Tsaet es kantich ghehoeckt ende bruyn. Die wortel es lanck/ groot/ crom in een ghewronghen van buyten swert en hayrachtich/ van binnen bruyn root/ van smake ghelijck een eekele.

2   Dat cleyn/ es den voorschreven van bladeren/ aren/ bloemen/ saet/ ende stelen/ ghelijck maer mindere/ ende van bladeren effender. Sijn wortel es oock corter ende meer in een ghewronghen sonder aenhanghende hayrachtighe faselinghen/ van buyten bruyn/ van binnen doncker root/ der grooter van smake ghelijckende.

Plaetse

Hertstonghen wassen geerne in vochtighe waterachtighe plaetsen/ in beempden en de seer donckere bosschen.

Tijt

Beyde die Hertstonghen bloeyen in Meye ende in Braeckmaent.

Naem

1   Dat ierste gheslacht wordt van sommighen in Latijn Colubrina gheheeten/ ende van Leonhaert Fuchs/ Natterwurtz weiblin/ en van ons groote Hertstonghe.

Dat tweede/ dat es die cleyne Hertstonghe/ die nuempt die selver Fuchs/ Natturwurtz mennlijn.

Natuere

Hertstonghen vercoelen en drooghen tot in den derden graet.

Cracht en werckinghe

A   Die wortel van Hertstonghen in water oft rooden wijn ghesoden ende ghedroncken/ stelpt den loop des buycx/ ende es mits dijen goet den ghenen die dat root melezoen hebben.

B   Sy stoopt oock die natuerlijcke cranckheyt der vrouwen/ als zy te veel oft te overvloedich coempt/ ende alderhande bloetganck.

C   Dijsghelijck doet zy oock dat braken ende overgheven op houden in der selver manieren ghebruyckt oft ghepoedert ende met rooden wijn ghedroncken.

D   Dwater daer die bladeren inne ghesoden zijn/ es seer goet teghen alle sweringhen/ ende verhittinghen des monts ende der keelen/ ende maeckt die tanden vast/ dickwils in den mont ghenomen.