Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe Planten Alfabetisch

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 23-05-2023

«  Cruijdeboeck deel 6 capitel 79, bladzijde 812-814  Zie volgende pagina »

Van Denneboom.   Cap. lxxix.

zie Abies alba - Zilverspar - Denneboom, witte (Mastboom)Denneboom, witte (Mastboom)

  • 1644 Vlaams: Denneboom (Eersten Witten oft Ghemeynen Witten), Mastboom
  • 1616 Latijn: Abies [866]  
  • 1554/1557: Abiegna resina liquida, Abiegnum oleum, Abies, Dannenbaum (weisz), Denneboom (witte), Fusterna, Lachryma abiegna, Lachryma abietis, Mastboom, Oleosa resina, Resina abiegna, Sapin, Sapinus, Terebinthina Veneta, Terebinthine de Venise, Terebenthyn (Veneetsche), Thannen (weisz)

zie

Kijk eens

Biolib MPIPZ

op Blaichs homepage

Informatie en verkrijgbaarheid op Plantago

op internet

 

Tgheslacht

Denneboom es tweederleye. Die eene wordt ghenaemt roode Denneboom ende dat es die boom daer teer ende peck uut vloeyet. Die ander wordt gheheeten witte Denneboom/ ende daer en vloeyet gheen peck uut/ ende dit es die boom die van den ouders Abies ghenaemt es gheweest.

Tfatsoen

 

Sapinus ("onderste eynde dat sonder weeren es"), Fusterna ("opperste dat knoopachtich ende weerachtich es")

   Noot: Bij Clusius (1557) wordt de hars van jonge bomen genoemd: Dacruon elates, Lachryma abietis, Lachryma abiegna, Abiegna resina liquida, Abiegnum oleum, Terebinthina Veneta, Veneetsche Terebenthijn (vergelijk Cruijdeboeck deel 6, hoofdstuk 83!).

 

Picea abies - Fijnspar

 

Peuce, Picea, roode Denneboom

(kernhout dat hars levert) Das, Dadion, Teda (vergelijk Cruijdeboeck deel 6, hoofdstuk 78)

   Noot: Volgens Clusius (1557) is dit de Pitys van de Grieken. De Peuce omvat de soorten beschreven in hoofdstuk 78.

  • 1644 Vlaams: Denneboom (Rooden), Peckboom
  • 1616 Latijn: Picea [863]
  • 1554/1557: Dannebaum (rot), Denneboom (roode), Picea, Pitys, Resina picea, Resina pituitina, Rotthannen, Sapin rouge, Spagas (Plinius)

[813]   1   Die roode Denneboom wordt oick redelick groot ende hooch/ ende blijft altijt gruen ghelijck die Pijnboom. Thout van desen Dennen es roodachtich/ swaer/ ende van binnen ontrent den middele heel sapachtich ende vol vetticheyts/ alzoo dattet brant ghelijck een toortse. Ende uut desen houte vloeyet dat morvwe ende hert peck/ daer af wy hier naer scrijven selen. Die tacken van desen boomen sijn hertachtich/ ende daer uut spruyten andere tacken ghemeynlick cruyswijs/ daer aen groeyen die cleyne gruene bladerkens die breeder ende corter sijn dan aen den Pijnboom/ ende niet rontsomme die steelkens/ maer over beyde sijden tseghen malcanderen over ghelijck veerkens gheset. Die vruchten sijn ghelijck Pijnappelen maer mindere. Die wortel es van binnen heel vochtich/ ende vol vetticheyts.

Abies alba - Zilverspar

 

Elate, Abies, witte denneboom (later ook: Mastboom)

  • 1644 Vlaams: Denneboom (Eersten Witten oft Ghemeynen Witten), Mastboom
  • 1616 Latijn: Abies [866]  
  • 1554/1557: Abiegna resina liquida, Abiegnum oleum, Abies, Dannenbaum (weisz), Denneboom (witte), Fusterna, Lachryma abiegna, Lachryma abietis, Mastboom, Oleosa resina, Resina abiegna, Sapin, Sapinus, Terebinthina Veneta, Terebinthine de Venise, Terebenthyn (Veneetsche), Thannen (weisz)

2   Die witte Denneboom es oock altijt gruen ende wordt veel hoogher ende langher dan die roode oft oock die Pijnboom. Sijn struycken oft stammen sijn seer recht/ beneden effen ende sonder knoopen oft weeren/ ende boven ghemeynlick knoopachtich ende weerachtich/ ende daer aen wassen die tacken met hueren bladeren den rooden Denneboom oft Ibenboom schier ghelijck/ anders dan dat die bladeren van desen onder wat aschverwich sijn/ ende minder dan aen die Ibenboom. Die vrucht es ghelijck een Pijnappel/ maer smalder ende minder nootkens draghende. Thout van desen boom es wit licht ende en heeft gheen sonderlinghe vetticheyt in. Die scorsse es oock witter dan aen den rooden. Ende uut desen boom en vloeyet gheen Peck/ dan alleen een witte droochachtighe Herst den wieroock van wesen ende van ruecke schier ghelijck/ die uut desen boomen daer die scorsse ghequetst es/ duer die cracht van der Sonnen vloeyet. Van desen boomen worden die Masten van den scepen/ die riemen/ ende speeren ghemaeckt.

 

Plaetse

[814]   1   Die roode Denneboomen daer dat peck af coemt/ groeyen gheerne op platte blacke drooghe landen/ daer die Sonne schoon ende sonder beletsel schijnt/ ende sy moghen wel coude lochten verdraghen. Ende daer om zoo worden sy oock ghevonden in Norweghen/ Sweden/ Lieflandt/ Pomeren/ Pruyssen/ ende dyerghelijcke landen. Die alderbeste/ die dat beste ende meeste Peck leveren/ wassen ontrent den berch Ida/ ende daer naer sijn die van Pierien ende van Rhodes/ die slechtste sijn die van Beyeren landt/ naer dat die oude Theophrastus scrijft.

2   Die witte Denneboomen wassen gheerne aen gheberchten ende in lomberachtighe plaetsen. Sy worden oock vele in Norweghen/ Sweden/ Pomeren/ Pruyssen/ ende tot veel plaetsen van Duytschlant ghevonden.

Tijt

Die vruchten van desen boomen worden oock in den Herfst rijp/ gelijck die vruchten van den Pijnboomen.

Naem

1   Dat ierste gheslacht van desen boomen es in Griecx ghenaemt Peuce/ In Latijn Picea/ In Hoochduytsch Rot thannen/ und Rot dannebaum/ van sommigen oock Schwartz thannen/ In Neerduytsch Roode denneboom. Dat binnenste hert van desen boom dat vol vetticheyts es/ ende ghelijck een tortse brant/ alst onsteken wordt/ es ghenaemt in Griecx Das ende Dadion/ In Latijn Teda. Ende als die heele boom van binnen vet ende vol saps gheworden es/ zoo seyt Theophrastus dat hy in een Teda verandert es/ ende dan sterft hy oock/ om dat hy verladen es van vetticheyt/ ghelijck een mensche oft dier dat in sijn smout verstickt als Theophrastus scrijft. Daer om dolen sy seer die meynen dat Teda een besondere boom es/ ende niet en mercken dattet een ghebreck ende cranckheyt es/ van den boom die Peck levert.

2   Dat ander gheslacht wordt ghenaemt in Griecx Elate/ In Latijn Abies/ In Hoochduytsch Weisz thannen/ und Weisz Dannenbaum/ Hier te lande Witte denneboom ende Mastboom/ In Franchois Suiffe en Sapin.

Dat onderste eynde van desen boom dat sonder weeren es/ heet in Latijn Sapinus/ ende dat opperste dat knoopachtich ende weerachtich es Fusterna.

Natuere ende cracht

A   Die bladeren scorssen vruchten ende nootkens van desen boomen/ sijn van natueren crachten ende werckinghe/ den bladeren scorssen vruchten ende noten van den Pijnboom schier ghelijck/ ende moghen daer voor ghebruyckt worden.

B   Die natuere ende werckinghe van den Peck sal hier naer verclaert worden.

 

^Naar het begin van deze pagina