Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6 Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe Planten Alfabetisch

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 6 capitel 5, bladzijde 714-716   Zie volgende pagina »

Van Veyl.   Cap. v.

 

Hedera - Klimop

1  
 

Hedera helix var. chrysocarpa - Klimop (heeft witte bessen)

2  
 

Hedera helix 'Arborescens' - Klimop (heeft zwarte bessen)

3  
Hedera helix - Klimop

 

Tgheslacht

Hedera helix var. chrysocarpa - Klimop (heeft witte bessen)

Hedera alba, Hedera foemina, (witte) Veyl

  • 1644 Vlaams: Veyl (Groote, Eerste soorte oft Witte)
  • 1616 Latijn: Hedera maior candida
  • 1554/1557: Hedera alba, Hedera foemina

Veyl es dryerhande van gheslachte als Dioscorides scrijft. Die ierste heeft witte vruchten/ ende die es ons hier te lande onbekent. Die tweede heeft swerte vruchten/ ende dese wast hier te lande al om seer overvloedich. Die derde Veyl es cleyn ende cruypt lancx der aerden ende es onvruchtbaer.

Tfatsoen

Hedera - Klimop

Cissos, Cissaros, Hedera, Veyl

 

Hedera helix 'Arborescens' - Klimop (heeft zwarte bessen)

Hedera nigra, Dionysia, Hedera mas, Hedera arborea, Hedera muralis, (swerte) Veyl (Boomveyl, Muurveyl)

  • 1644 Vlaams: Veyl (Boom- oft Muer-), Veyl (Groote, Tweede soorte oft Swarte)
  • 1616 Latijn: Hedera maior nigra
  • 1554/1557: Dionysia, Ephew (Baum-), Ephew (Maur-), Eppich (schwartzer), Hedera arborea, Hedera mas, Hedera muralis, Hedera nigra, Lyarre noir, Veyl, Veyl (Boom-), Veyl (Muer-)

2   Die swerte Veyl heeft herde houten rancken/ met een grauwe dicke scorsse bedeckt daer mede dat hy hem vast maeckt/ aen die mueren/ wanden/ daken/ boomen/ haghen/

[715]   ende al om daer hy aen wast. Die bladeren sijn hert effen/ bruyngruen van verwen/ van fatsoene ierst met drye hoecken/ maer naermaels als zy oudt gheworden sijn rondachtich. Die bloemen wassen op hooghe langhe steelkens veel by een ghelijck een cleyn croonken/ ende sijn van verwen bleeckgeel/ ende daer naer comen die besiekens voort/ ontrent een Erwte groot/ veel by een/ van verwen ierst gruen/ ende naermaels als sy rijp sijn gheworden/ swert.

Hedera helix - Klimop

Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

 

Helix, Hedera helix, Clavicula, Hederula, cleyne Veyl ("heeft gheem bloemen noch saet")

  • 1644 Vlaams: Veyl (Kleyne)
  • 1616 Latijn: Hedera minor
  • 1554/1557: Clavicula, Ephew (klein), Hedera helix, Hederula, Helix, Lyarre (petit), Veyl (cleyne)

3   Tderde gheslacht van Veyl es den anderen niet seer onghelijck/ maer sijn rancken sijn dunder ende teerder/ ende en climmen niet op maer cruypen lancx der aerden. Die bladeren sijn meest dryecantich/ van verwen bruyn gruen/ ende in deynde van den zoomer tseghen den Herfst op die eene sijde bruyn roodachtich. Ende dese Veyl en heeft gheen bloemen noch saet.

Plaetse

2   Die swerte Veyl wast al om hier te lande aen oude muren/ huysen/ wanden/ daken ende aen die boomen ende haghen daer hy hem om wint ende vast aen maeckt.

3   Die cleyne Veyl wast in die bosschen/ ende cruypt lancx der aerden tusschen dat mos.

Tijt

Die swerte Veyl bloeyet in den zoomer/ ende in den winter worden die vruchten rijp.

Naem

Veyl wordt gheheeten in Griecx Cissos/ en van sommighen Cissaros. In Latijn Hedera/ In Hoochduytsch Epheuw oder Eppich. In Franchois Lyarre.

1   Dierste gheslacht dat onbekent es wordt gheheeten Hedera alba/ ende van Plinio Hedera foemina.

2   Tweede gheslacht heet Hedera nigra en Dionysia/ van Plinio Hedera mas/ nu ter tijt die aen die boomen wast Hedera arborea/ ende die aen die mueren ende wanden wast Hedera muralis. In Hoochduytsch Schwartzer eppich/ und Maur ephew/ oder Baum ephew/ Hier te lande Veyl/ ende Boomveyl oft Muerveyl. In Franchois Lyarre noire.

3   Tderde gheslacht wordt ghenaemt in Griecx Helix/ In Latijn Clavicula ende Hederula. In Hoochduytsch Kleyn ephew. In Neerduytsch Cleyne veyl/ In Franchois Lyarre petite.

Oirsake sijns naems

Veyl wordt gheheeten in Griecx Cissos naer eenen ionghelinck Cissus ghenaemt/ die in die maeltijden daer die Goden vergaert waren/ voor Bacchum danste ende hem dicwils custe ende omhelsde. Die welcke op een tijt doen hy was dansende/ ter aerden neerghevallen es ende ghestorven. Dwelcke die aerde merckende heeft terstont voort ghebrocht ende doen groeyen den Veyl den naem hebbede van den ionghelinck Cissus/ die welcke op wassende heeft hem selven om den Wijngaert ghewonnen ter ghedenckenisse dat die ionghelinck Cissus/ Bacchum/ dat es den God van den wijne/ plach aen den hals te hanghende.

Natuere

Veyl es eens deels cout drooghe ende tsamen treckende van natueren/ ende eens deels werm ende scerp. Ende daer en boven heeft sy noch een waterachtighe vochticheyt als sy gruen es/ maer die ontgaet huer als sy ghedroocht wordt.

Cracht ende werckinghe

A   Die bladeren van Veyl in wijn ghesoden/ ghenesen groote wonden ende sweeringhen/ ende op die voorts etende sweeringhen gheleyt/ benemen dat voorts gaen van der selver.

B   Die selve bladeren in der selver manieren ghebruyckt ghenesen oock tghene dat van den viere verbrant es oft van heeten water verscout/ cleyn ghestooten/ ende daer op geleyt.

C   Die selve bladeren met azijn ghesoden/ ghenesen die verherde ende verstopte milte daer op gheleyt.

D   Tsap van den bladeren ende dijsghelijcx oock van den vruchten/ duer die nuese opghehaelt/ suyvert die herssenen/ ende treckt daer uut/ duer den nuese/ die taeye fluymen ende andere couwe vochticheden daer die herssenen mede verladen sijn.

 

[716]   E   Tselve sap in die ooren ghedaen stelpt dat vloeyen van die vochticheden uut den ooren/ ende gheneest alle sweeringhen ende scorftheden van der selver/ ende dijsghelijck oock van den nuese gaten.

F   Tsap van Veyl es oock goet tseghen die verouderde pijne van den hoofde/ daer op alleen oft met olie van Roosen ghestreken.

G   Die bloemen van Veyl met olie ende was vermenght ghenesen alle verbrantheyt/ daer op ghelijck een plaesterken gheleyt.

H   Die selve bloemen met wijn ghesoden ghenesen den rooden lichaem alsmen tweemael tsdaechs van dien wijn drinckt

I   Vijf besiekens van Veyl met olie van Roosen in die scorsse van een Granaetappel ghesoden/ doen vergaen die pijne ende weedom van den tanden/ als die olie daer af/ in die contrarie oore ghegoten wordt.

K   Die gumme van Veyl doodet die luysen ende die neten/ ende waer dat sy ghestreken wordt daer doet sy dat hayr uutvallen.

Hindernisse

Die besien van Veyl te veel inghenomen maecken weeckheyt van der herten/ ende berueren die sinnen ende dat verstant/ oock zoo sijnse seer sorghelijck gebruyckt alle vrouwen/ ende sonderlinghe den bevruchten/ ende den ghenen die corts van kinde verleeght sijn.

 

^Naar het begin van deze pagina