Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4

Deel 5 Cruyden, wortelen ende vruchten, diemen in die spijse ghebruyckt Planten Alfabetisch

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 5 capitel 23, bladzijde 618-620   Zie volgende pagina »

Van Maluwe ende winterrosen.   Cap. xxiii.

Alcea rosea - Stokroos - Malve, tamme (Winterroosen)

zie

Malache, Malva, Anthema, Diadema, Chocortis, Urina muris (Malva), Maluwe

Malache cepea, Malva sativa, Rosa ultra marina, tamme Malve (Winter roosen, Winterroosen)

  • 1644 Vlaams: Maluwe (Tamme), Roosen (Herfst- oft Winter-)
  • 1616 Latijn: Malva hortensis [652]
  • 1554/1557: Anthema, Chocortis, Diadema, Ernrosz, Herbstrosz, Maluwe (tamme), Malva, Malva sativa, Maulve, Maulve cultivée, Maulve de iardin, Pappel, Pappel (Garten-), Rosa ultra marina, Rose d'outremer, Urina muris, Winterroosen

Kijk eens

op Blaichs homepage

op Wolverlei

Informatie en verkrijgbaarheid op Plantago

op internet

 

2  

Malva sylvestris - Groot kaasjeskruid

3  

Malva pusilla - Rond kaasjeskruid

 

Tgheslacht

[619]   Van den Maluwen vindtmen veel gheslachten/ van den welcken som tamme Maluwen/ ende som wilde sijn/ die oock elck vyelderleye sijn. Die tamme Maluwe diens bloemen hier te lande Winterroosen ghenaempt worden/ sijn menicherhande/ niet van bladeren/ stelen oft wasse/ maer van fatsoene ende vervwe van den bloemen/ want eenighe hebben enckele bloemen/ ende sommighe dobbele/ die som wit/ som lijfverwich/ som licht root/ som schoon oft bruyn root/ ende som ghespeckelt sijn. Die wilde Maluwe es oock tweederleye/ Groot ende cleyn.

Tfatsoen

1   Die groote tamme Maluwe die de winter roosen draeght/ heeft groote ronde rouwe bladeren/ die meerder/ witter/ ende oneffender sijn dan die bladeren van andere Maluwen. Die steel es ront ende wast ses oft seven voet hoogh oft hoogher/ ende daer aen wassen schoone groote bloemen van veelderleye verwen/ ghefatsoeneert ghelijck gemeyne Maluwe bloemen/ maer veel meerder/ som enckel/ som dobbel. Als die bloemen gheresen sijn zoo comet tsaet voort/ dat in ronde keeskens wast. Die wortel es dick ende lanck/ ende blijft langhe tijt duerende alle iaren nieuwe bladeren ende stelen voortbringhende.

Malva sylvestris - Groot kaasjeskruid

Foto Luc Regniers

Foto Luc Regniers

Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

Malache agria, Malva sylvestris, Malva sylvestris elatior, Malva elatior, (groote) Maluwe (groote wilde Maluwe, Keeskenscruyt)

  • 1644 Vlaams: Maluwe (Groote Wilde)
  • 1616 Latijn: Malva silvestris procerior [653]
  • 1554/1557: Anthema, Chocortis, Diadema, Keeskenscruyt, Maluwe, Maluwe (groote), Malva, Malva sylvestris elatior, Maulve, Maulve sauvage (grande), Pappel, Pappel (gemeyn), Urina muris

2   Die groote wilde Maluwe heeft rondachtighe vette bladeren die rontsomme wat ghekerft sijn/ ende bruynder/ minder ende effender sijn dan die bladeren van den Winterroosen. Die steel es ront ende wast twee oft drije voeten hoogh/ ende daer aen wassen die bloemkens/ van fatsoene den enckelen Winter roosen ghelijck/ maer veel minder/ in vijf bladerkens ghesneden/ van verwen lijfverwich/ ende daer naer comet saet dat ront ende plat es/ ghelijck cleyne keeskens ghefatsoeneert. Die wortel es lanck ende redelicken dick.

Malva pusilla - Rond kaasjeskruid

 

Malva sylvestris pumila, Malva pumila, cleyne Maluwe (cleyne wilde Maluwe)

  • 1644 Vlaams: Maluwe (Kleyne Wilde)
  • 1616 Latijn: Malva silvestris pumila [653]
  • 1554/1557: Anthema, Chocortis, Diadema, Maluwe, Maluwe (cleyn), Maluwe (cleyn wilde), Malva, Malva pumila, Malva sylvestris pumila, Maulve, Maulve sauvage (petite) Pappel, Urina muris

3 Die cleyne wilde Maluwe es der andere wilde Maluwe seer ghelijck/ maer die bladeren sijn wat ronder ende minder/ die bloemen wat bleecker/ ende die stelen en wassen niet recht op/ maer cruypen lancx der eerden. Die wortel es oock lanck ende dick.

Plaetse

1   Die tamme Maluwe die de Winterrosen draeght/ wordt hier te lande in die hoven gheplant.

2   Die wilde wassen op ongheboude plaetsen/ by den weghen ende aen die canten van den velden.

Tijt

Die Winterroosen bloeyen in Hoymaent ende Oostmaent. Die wilde Maluwen

 

[620]   beghinnen te bloeyen in Braeckmaent/ ende bloeyen van daeren voort tot in den Herfst ende te wyle zoo leveren sy oock huer saet.

Naem

Maluwe wordt gheheeten in Griecx Malache. In Latijn Malva/ van Pythagoras Anthema/ van Zoroastres Diadema/ van den Egyptienen Choc0rtis/ van sommighen Urina muris. In Hoochduytsch Pappel. In Neerduytsch Maluwe. In Franchois Maulve/ In die Apoteke Malva.

1   Dat ierste gheslacht van Maluwen/ wordt gheheeten in Griecx Malache cepea. In Latijn Malva sativa/ van sommighen Rosa ultra marina. In Hoochduytsch Garten pappeln/ Ernrosz oder Herbstrosz. Hier te lande Winterroosen. In Franchois Maulve de iardin.

2   Die wilde Maluwe heet in Griecx Malache agria. In Latijn Malva sylvestris. In Hoochduytsch Gemeyn Pappeln. Hier te lande Maluwe ende Keeskenscruyt. In Franchois Maulve saulvage. Ende van desen gheslachte dat hooch opwast wordt gheheeten Malva elatior.

3   Dat ander wildt gheslacht dat het aldercleynste es/ wordt ghenaemt Malva sylvestris pumila/ oft Malva pumila. In Duytsch cleyn Maluwe.

Natuere

Die Maluwen sijn middelmatich werm ende vochtich/ van natueren verdeylende/ ende morw makende.

Cracht ende werckinghe

A   Maluwe in die spijse ghebruyckt voedet wat meer dan die Lattouwe/ ende doet lichten camerganck hebben/ maer en es der maghen niet goet oft bequaem/ want sy maeckt die selve weeck ende wack.

B   Die bladeren van Maluwe rouw met wat souts ghegheten sijn goet tseghen die pijnen/ weedommen ende versweeringhen van den nieren ende van der blasen.

C   Tot den selven ghebreken/ ende tot tgraveel ende steen es oock die Maluwe goet/ in water oft wijn ghesoden ende ghedroncken.

D   Maluwe met den wortelen ghesoden es seer goet tseghen alle fenijn ende verghiftheyt/ alsmen terstont naer datmen dat sop van Maluwe ghedroncken heeft tselve wederom overgheeft.

E   Dwater daer Maluwe in ghesoden es versuet ende vermorwet die herdicheyt van der moeder/ alsmen daer in badet.

F   Tselve water es oock goet tot alle versweeringhen ende rouwicheden van der blasen moedere dermen ende des fondaments/ met een clisterie daer in ghedaen.

G   Tsaet van Maluwe met wijn ghedroncken doet die vrouwen veel sochs ende melcks crijghen/ ende es goet den ghenen die pijne in die blase hebben/ ende van dat graveel sieck sijn.

H   Maluwe gheneest die beten van den bien ende wespen/ ende treckt alle dorenen ende splinters uut/ daer op gheleyt ofte ghestreken.

I   Maluwe rouw oft ghesoden/ alleen ghestooten oft met verckens liese vermenght versuet/ rijpt ende doet sincken alle coude ende heete gheswillen.

K   Die wortel van Maluwen in die asschen ghebraden ende cleyn ghestooten/ es goet ghelijck een plaester gheleyt op die sweerende vrouwen borsten.

Verkiesinghe

Tot den ghebruyck van der spijsen zoo es die tamme Maluwe beeter ende bequaemer dan die Wilde/ maer tot den ghebruyck van der medecynen om die herdicheden te vermorwene/ ende die gheswillen te sceydene/ zoo sijn die wilde Maluwen beeter ende crachtigher van wercke dan die Tamme.

 

^Naar het begin van deze pagina