Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2

Deel 3

Deel 4

Deel 5 Cruyden, wortelen ende vruchten, diemen in die spijse ghebruyckt Planten Alfabetisch

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 5 capitel 16, bladzijde 606-608   Zie volgende pagina »

Van Erigeron.   Cap. xvi.

1  

Senecio viscosus - Kleverig kruiskruid

2  

Senecio vulgaris - Klein kruiskruid

3  

Crepis foetida - Stinkend streepzaad

 

Tgheslacht

Hoewel dat Dioscorides ende die ouders maer van een Erigeron ghescreven en hebben/ zoo worden nochtans nu ter tijt van den gheleerden twee gheslachten ghestelt/ een groot ende een cleyn/ die cruyscruyden geheeten worden/ daer wy noch een ander by ghevuecht hebben/ in Duytsch Grijscruyt ghenaemt/ Waer duer dat Erigeron nu ter tijt dryerhande van gheslachte es.

Tfatsoen

  Erigeron, Senecio, Herbulum, Erechtites, Cruyscruyt

 

Senecio viscosus - Kleverig kruiskruid

Foto Luc Regniers

Bioweb

Erigeron primum, Senecio maior, groot Cruyscruyt (Silsom)

  • 1644 Vlaams: Cruyscruydt (Groot), Grindcruydt (Groot)
  • 1616 Latijn: Erigerum maius [641]
  • 1554/1557: Cruyscruyt (groot), Erechtites, Erigeron, Erigeron primum, Erigerum, Grindtkraut, Herbulum, Seneceon, Seneceon (grand), Senecio, Senecio maior, Senesson, Senesson (Premiere espece de), Silsom

[607]   1   Dat groot Cruyscruyt heeft wit gruene wat hayrachtighe bladeren over beyden sijden diep ghesneden ende ghescaert/ ghelijck die bladeren van wit Mostaert cruyt. Die steel wast twee voeten oft meer hoogh/ ende op dopperste van den selven wassen cleyne knoopkens/ ende die worden cleyne geele bloemkens/ die seer volcken vergaen ende in witte wollachtighe oft grijs hayrachtighe bollekens veranderen/ ghelijck die bloemen van Papecruyt/ ende met den winde wech stuyven. Die wortel es faselachtich/ ende het heel cruyt es van eenen seer vremden rueck.

Senecio vulgaris - Klein kruiskruid

Bioweb

Erigeron secundum, Senecio minor, cleyn Cruyscruyt

  • 1644 Vlaams: Cruyscruydt (Kleyn), Grindcruydt (Kleyn)
  • 1616 Latijn: Erigerum minus [641]
  • 1554/1557: Cruyscruyt, Cruyscruyt (cleyn), Erechtites, Erigeron, Erigeron secundum, Erigerum, Seneceon, Senecio, Senecio minor, Senesson, Senesson (petit), Senesson (Seconde espece de)

2   Dat cleyn Cruyscruyt heeft gruene bladeren over beyde sijden oock diep ghesneden/ den bladeren van dat groot Cruyscruyt van fatsoene ghelijckende/ maer veel minder/ gruender/ effender/ ende min hayrachtich. Die steel wast ontrent een spanne hoogh/ ende daer aen wassen geele bloemen/ die oock volcken in witte hayrachtighe bollekens veranderen ende wech stuyven. Die wortel es faselachtich/ Ende dit cruyt en heeft gheenen sonderlinghen rueck.

Crepis foetida - Stinkend streepzaad

Zie alle foto's van Roches

Erigeron tertium, Grijscruyt

  • 1644 Vlaams: Cicorye (Stinckende), Cruyscruydt (Derde)
  • 1616 Latijn: Erigerum tertium (Cichorium foetidum) [641]

Overzicht Crepis foetida op deze site

Alle foto's van Crepis foetida op internet

Crepis foetida bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ

Crepis foetida in Plantago PlantIndex

3   Tderde Erigeron dat wy Grijscruyt ghenaempt hebben/ heeft eenen dunnen rechten doncker rooden steel/ met cleyn dun saecht hayrken becleet/ ende daer aen wassende langhe smalle bladerkens. Op dopperste van den stelen wassen cleyne hoofdekens daer uut cleyne bleeck geele bloemkens voortcomen/ die terstont naer dat sy open gegaen sijn veranderen/ ende so haest grijs oft wit worden/ dat eenighe souden moghen meynen (diet niet wel en aenmerckten) dat dese bloemen van ierst grijs waeren/ want binnen den selven dach/ ende somtijts binnen die selve ure dat sy open gegaen sijn/ so worden sy grijs/ ende

 

[608]   corts daer naer zoo opent hem dat knoppeken/ ende die witte grijse hayrkens met den sade/ worden met den winde wech ghedreven/ die wortel es dun ende seer teer.

Plaetse

1   Dat groot Cruyscruyt wast op sandachtighe plaetsen by den weghen ende ghemeynen straten.

2   Dat cleyn wordt vele in die moeshoven ghevonden.

3   Grijscruyt wast in sommighe donckere bosschen en op dorre heyden.

Tijt

Groot Cruyscruyt bloeyet in Braeckmaent ende Hoymaent.

Dat cleyn wordt met bloemen alle den zoomer duer ghevonden ende somtijts oock inden winter alst niet zeer cout en es.

Grijscruyt bloeyet oock in den middel van den zoomer.

Naem

Dit gheslacht van cruyde wordt gheheeten in Griecx Erigeron. In Latijn Senecio, van sommighe Herbulum oft Erechtites, In Hoochduytsch Grindtkraut. In Franchois Senesson.

1   Dat ierste gheslacht wordt gheheeten Senecio maior, Hier te lande Groot cruyscruyt/ ende van sommighen Silsom.

2   Dat andere es genaempt Cruyscruyt oft cleyn cruyscruyt/ ende es zeer wel bekent. In Latijn Senecio minor.

3   Dat derde es oock een recht Erigeron/ naemelijck tgene daer Theophrastus af scrijft/ want/ als voorseyt es/ sijn bloemen worden seer haest wit ende grijs/ daer naer dat Erigeron sijnen naem heeft.

Natuere

Erigeron als Paulus scrijft es van natueren wat vercoelende/ nochtans scheydende ende verdeylende.

Cracht ende werckinghe

A   Cruyscruyt met sijnen bladeren ende stelen in water oft sueten wijn ghesoden ende gehdroncken es goet tseghen die pijne ende weedom vander maghen die met heete geele ende cholerijcke vochticheden verladen es.

B   Die bladeren met den bloemen alleen oft met wat wijns ghestooten/ sijn goet gheleyt op die heete geswillen van dat fondament ende van den scamelijcken leden.

D   Die selve bladeren van Cruyscruyt met dat aldercleynste ende alderfijnste poeder van wieroock ghemenght/ ghenesen alle wonden ende sonderlinghe van den senuwen daer op gheleyt.

E   Dat wit grijs hayr daer die bloeme in verandert met saffraen ende wat waters gemenght/ es goet op die ooghen die seer leken ghestreken.

F   Dat selve grijs hayr met sout verdrijft die croppen ende clieren aen den hals daer op gheleyt.

2
G  
Dat cleyn cruyscruyt wordt oock met andere cruyde met olie ende azijn ghelijck salaet gegheten/ ende es gheen quade oft onghesonde spijse.

 

^Naar het begin van deze pagina