Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2 Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken Planten Alfabetisch

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 7-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 2 capitel 62, bladzijde 282-284  Zie volgende pagina »

Van Calamentum.   Cap. lxii.

 

Clinopodium - Steentijm, Mentha - Munt, Nepeta - Kattenkruid

1  

Clinopodium calamintha - Kleine bergsteentijm

2  

Mentha pulegium - Polei

3  

Nepeta cataria - Wild kattenkruid

 

Tgheslacht

De Munten die onder den naem van Calaminthe in Griecx vanden ouders bescreven sijn/ sijn drijerley van geslachte/ besondere ende versceyden hebbende.

Tfatsoen

Clinopodium - Steentijm, Mentha - Munt, Nepeta - Kattenkruid

Calamintha, Mentastrum (Calamentum), Calamentum

 

Clinopodium calamintha - Kleine bergsteentijm

Calaminthae primum genus, Calamentum montanum, berch Calaminte (berch Calamentum)
  • 1644 Vlaams: Calament (Bergh-), Calamintha (Bergh-)
  • 1616 Latijn: Calamintha montana [98]
  • 1554/1557: Berch calamentum, Berchmuntz, Calament de montaigne, Calamentum montanum, Calament, Calamentum, Calamintha, Mentastrum, Steinmuntz

1   Dat ierste gheslacht dat Berch calaminte gheheeten mach worden/ heeft herde viercantighe stelen/ met dun teer hayrken becleet. Die bladeren sijn den bladeren van Basilicom wat gelijck/ maer rouwer. Die bloemen wassen aen die stelen tusschen die bladerkens/ alleen aen die eene sijde van den stele wassende. Die wortelen sijn faselachtich.

Dit heel cruyt en es den tweeden gheslachten van Calaminthum niet seer onghelijck/ maer het es meerder/ herder van stelen/ rouwer ende bruynder van bladeren ende niet cruypende maer recht op wassende.

Mentha pulegium - Polei

 

Calaminthae alterum genus, Pulegium sylvestre, Nepita, wilde Poleye (Veltmunte)
  • 1644 Vlaams: Calamintha (Tweede), Paleye (Wilde)
  • 1616 Latijn: Pulegium silvestre sive Calamintha altera [98]
  • 1554/1557: Calament, Calamentum, Calamintha, Calaminthae alterum genus, Kornmuntz, Mentastrum, Munte (Velt-), Nepita, Paleye, Poley, Poley (wilden), Poleye, Poleye (wilde), Pouliot, Pouliot sauvage, Pulegium, Pulegium sylvestre

[283]   2   Dat tweede gheslacht dat wilde Poleye gheheeten wordt heeft oock saecht hayrachtighe viercantighe stelen schier lancx der aerden cruypende daer aen wassen altijt twee tseghen een cleyne saechte bladerkens den bladeren van Poleye niet seer onghelijck maer meerder ende witter. Die bloemen wassen met croonkens rontsomme die stelen ende sijn licht purpurblauw van coluere. Die wortel es dun met vele faselinghen.

Nepeta cataria - Wild kattenkruid

Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

 

Calaminthae tertium genus (Nepita), Catte(n)cruyt (Nepte)
  • 1644 Vlaams: Calamintha (Derde), Kattecruydt
  • 1616 Latijn: Cattaria herba [99]
  • 1554/1557: Calament, Calamentum, Calamintha, Calaminthae tertium genus, Cattencruyt, Herbe de chat, Katzenmuntz, Mentastrum, Nepita, Nepte

3   Dat derde gheslacht dat hier te lande Cattecruyt heet/ es der witter wilder Munten als Dioscorides oock scrijft/ niet seer onghelijck/ het heeft viercantighe saechte stelen/ met vele ledekens/ ende uut elck ledt comen twee bladeren deen tseghen dander over ende oock andere steelkens voort. Ende dese bladeren sijn den bladeren van witte water Munte niet seer onghelijck/ maer wat langher ende rontsomme ghekerft/ ghefatsoeneert ghelijck die bladeren van Netelen/ maer saecht ende wit sonderlinghe aen die onderste sijde van den bladeren. Die bloemen wassen met croonkens rontsomme die stelen ende meest aen dopperste. Die wortelen sijn teer ende faselachtich.

Plaetse

1   Dat ierste gheslacht als Dioscorides scrijft/ wast op die gheberchten. Hier te lande worddet in die cruytliefhebbers hoven gheplant.

2   Dat tweede gheslacht wordt hier te lande op die leeghe corenvelden ende op sommighe heuvelen ghevonden.

3   Dat derde gheslacht wast al om in die hoven ende es hier te lande seer wel bekent.

Tijt

Alle dese gheslachten van cruyden bloeyen meest in Braeckmaent ende in Hoymaent.

Naem

Dese soorte van Munten heet in Griecx Calaminthe. In Latijn Calamintha. In die Apoteke Calamentum/ van Plinius ende Apuleius Mentastrum.

1   Dat ierste van desen wordt gheheeten in die Apoteke Calamentum montanum/ dat es berch Calamentum. In Franchois Calament.

2   Tweede gheslacht wordt gheheeten in Griecx Glechon agrion. In Latijn Pulegium sylvestre ende Nepita. In Hoochduytsch Klein bachmuntz/ Wild Poley. Hier te lande wilde Poleye ende Velt munte. In Franchois Poliot saulvage.

3   Tderde gheslacht wordt gheeeten nu ter tijt in die Apoteke Nepita. In Hoochduytsch Katzenmuntz. Hier te lande Cattencruyt/ ende van sommighen Nepte. In Franchois Herbe au Cat.

Natuere

Dese cruyden sijn werm ende drooghe tot in den derden graedt/ sonderlinghe dat ierste gheslacht/ ende daer af tghene dat op die gheberchten ghevonden wordt.

Cracht ende werckinghe

A   Calamentum ende sonderlinghe dat Berch calamantum es seer goet den ghenen die van fenijnnighen ghedierten ghebeten sijn/ tzy ghesoden ende ghedroncken/ oft van buyten op die beten ghestreken oft gheleyt. Tselve cruyt met wijn te voren inghenomen bewaert ende bescermt den mensche van alle hinderlijck fenijn/ het veriaeght oock alle fenijnnighe ghedierten waert gheleyt oft ghebrant wordt.

B   Calamantum met huenich water ghedroncken verwermt het lichaem/ het verdeylt die grove humueren/ het veriaeght die coude huyveringhen ende doet het sweet voortcomen. Tselve doet het oock alst in olie ghesoden es ende tlichaem daer mede bestreken wordt.

C   Calamentum in der selver manieren ghedroncken es goet den ghenen die ghevallen/ ghesmeten oft gheborsten sijn om dat gheronnen bloet doen te sceydene/ ende die pijne ende weedom in den buyck hebben/ ende die cort van adem ende verstopt van borsten sijn/ ende die de geelsucht hebben.

 

 

[284]   D   Calamentum met wijn ghesoden ende ghedroncken lost die urine/ verweckt die natuerlijcke cranckheyt der vrouwen/ ende iaecht af die doode vruchten. Tselve doet zy oock met een pessus van onder ghestelt.

E   Calamentum es oock seer goet den melaetschen menschen ghegheeten/ als zy weye van suete melck daer op drincken.