Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2 Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken Planten Alfabetisch

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Mentha - Munt

Mentha suaveolens - Witte munt

Mentha spicata 'Crispa' - Kruizemunt

Mentha spicata - Aarmunt

Mentha arvensis - Akkermunt

Mentha aquatica - Watermunt

Mentha longifolia - Hertsmunt

• Cruijdeboeck deel 2 capitel 61 Bladzijde 278

Tgheslacht

[278]   Munten sijn veelderleye van formen wesen ende ghesteltenisse/ waer af som tamme oft hof Munten/ ende som wilde Munten ghenaempt worden. Die tamme Munten sijn vierderleye/ Bruynheylighe/ Cruysmunte/ Balsemmunte ende Hertecruyt.

Die wilde es tweederhande die water Munten gheheeten worden/ waer af die eene wit es/ ende die andere root.

• Cruijdeboeck deel 2 capitel 61 Bladzijde 279

Tfatsoen

Mentha - Munt

Menta (Mentha), tamme Munte & Sisymbrium en Mentastrum, wilde Munte

 

Mentha suaveolens - Witte munt Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

Menta sativa prima, Bruynheylighe 1644 Vlaams: Bruynheylighe, Munte 1616 Latijn: Mentha prima [95] 1554/1557: Bruynheylighe, Deyment, Krauszdyment, Menta sativa prima, Mente crespue, Mentha, Mentha sativa, Menthe, Menthe cultivée, Munte

[279]   1   Dat ierste gheslacht van tammen Munten dat hier te lande Bruynheylighe gheheeten wordt/ heeft viercantighe bruynroodachtighe ghehayrde stelen/ daer aen wassen rondachtighe rontsomme ghekerfde doncker gruene bladerkens liefelijck ende seer goet van ruecke. Die bloemen sijn roodachtich en wassen rontsomme die stelen met croonkens gelijck aen die Palaeye. Die wortelen sijn faselachtich lancx der aerden cruypende ende hier en daer ionghe scuetkens voortbringhende ende alle iaren uutworpende.

Mentha spicata 'Crispa' - Kruizemunt

Menta sativa secunda, Cruysmunte (Cruysbalsem, Heylighe) 1644 Vlaams: Munte (Kruys-) 616 Latijn: Mentha altera [95] 1554/1557: Baulme crespue, Cruysmunte, Heylighe, Krausmuntz, Krauszbalsam, Menta sativa secunda, Mentha, Mentha sativa, Menthe, Menthe cultivée, Munte

2   Dat tweede gheslacht es den iersten van ronden bruynen welrieckende bladeren/ viercantighen ghehayrden stelen/ ende van cruypende voorts settende wortelen seer gelijck/ alleen dese bloemen en wassen niet met croonkens rontsomme die stelen/ maer staen boven aen dopperste van den stelen ghelijck een cleyn are.

Mentha spicata - Aarmunt Foto Luc Regniers Foto Luc Regniers Foto Luc Regniers Foto Luc Regniers Foto Luc Regniers

Menta sativa tertia, Menta sarracenica, Menta Romana, Balsem munte (Roomsche Munte) 1644 Vlaams: Munte (Balsen-), Munte (Smalle) 1616 Latijn: Mentha tertia [95] 1554/1557: Balsam muntz, Balsem munte, Menta Romana, Menta sarracenica, Menta sativa tertia, Mente de nostre Dame, Mente Romaine, Mentha, Mentha sativa, Menthe, Menthe cultivée, Munte, Munte (Roomsche), Muntz (Onser frauwen), Spitzbalsam, Spitzmuntz

3   Dat derde gheslacht van Munten heeft langhe smalle bladeren den bladeren van Wilghen schier ghelijck/ maer meerder/ witter/ saechter ende ghehayrt. Die bloemen wassen aen dopperste van den stelen/ ghelijck cleyne aren/ als aen het tweeste gheslacht. Die wortel es teer cruypende faselachtich tot veel plaetsen uutworpende ghelijck aen die voorghescreven gheslachten.

• Cruijdeboeck deel 2 capitel 61 Bladzijde 280

Mentha arvensis - Akkermunt Zie alle foto's van Bioweb Plantengids Grotere foto in Bioweb Plantengids Grotere foto in Bioweb Plantengids Grotere foto in Bioweb Plantengids Grotere foto in Bioweb Plantengids Grotere foto in Bioweb Plantengids Grotere foto in Bioweb Plantengids Grotere foto in Bioweb Plantengids Grotere foto in Bioweb Plantengids Grotere foto in Bioweb Plantengids

Menta sativa quarta, Hertecruyt 1644 Vlaams: Hertecruydt, Munte (Herts-) 1616 Latijn: Mentha quarta [95] 1554/1557: Herbe de coeur, Hertecruyt, Hertzkraut, Menta sativa quarta, Mentha, Mentha sativa, Menthe, Menthe cultivée, Munte Overzicht Mentha arvensis op deze site Alle foto's van Mentha arvensis op internet Mentha arvensis bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ Mentha arvensis in Plantago PlantIndex

[280]   4   Tvierde gheslacht es van bladeren/ stelen ende wortelen den voorghescreven gelijck/ maer sijn bloemen en wassen niet op dopperste van den stelen ghelijck een are/ maer staen rontsomme die stelen met croonkens/ ghelijck die Bruyn heylighe.

Mentha aquatica - Watermunt Foto Luc Regniers Zie alle foto's van Bioweb Plantengids

Sisymbrium, Scimbron, roo(de) water Munte (roode Munte) 1644 Vlaams: Munte (Roode Wilde), Sisymbrion 1616 Latijn: Sisymbrium [97] 1554/1557: Fischmuntz, Menta aquatica, Mente aquatique, Mentha, Menthe, Munte, Munte (Roo), Munte (roode water-), Scimbron, Sisymbrium, Wassermuntz, Watermunte (roode)

5   Dat vijfste gheslacht van Munten/ dat van den wilden dat ierste es dat witte water Munte gheheeten wordt heeft viercantighe wollachtighe stelen ende langachtighe gherimpelde saechte bladeren/ van boven ende ondere met saecht wolleken becleet. Die bloemen wassen aen dopperste van den stelen ghelijck een are ghefatsoeneert. Die wortelen sijn teer ende faselachtich.

Mentha longifolia - Hertsmunt

Mentastrum, Menta aquatica, witte water Munte Overzicht Mentha longifolia op deze site Alle foto's van Mentha longifolia op internet Mentha longifolia bij Kurt Stueber Gruppe Max Planck IZ Mentha longifolia in Plantago PlantIndex

6   Dat ander wildt gheslacht/ dat die seste onder die Munten es/ ende roode water Munte genaempt wordt/ es der Bruynder heylighen van stelen/ bladeren ende voorts cruypende wortelen ghelijck alleene van bladeren ende stelen wat meerder en stercker van ruecke. Die bloemen sijn bruyn root en wassen aen dopperste van den steelkens in ronde tsamen ghehoopte troskens/ van aensien eenen ronden bolleken ghelijck.

Plaetse

Bruyn heylighe ende die andere tamme Munten/ worden hier te lande in die hoven ghevonden/ sonderlinghe Bruyn heylighe die de gemeynste ende die bekentste es. Die wilde wassen in neere vochtighe plaetsen ontrent die water loopen ende aen die canten van den grachten.

Tijt

Alle die gheslachten van Munten bloeyen meest in Ooghstmaent.

Naem

Dat tam gheslacht van Munten wordt gheheeten in Griecx Hedyosmos ende Minthe. In Latijn ende in die Apoteke Mentha. In Franchois Mente.

• Cruijdeboeck deel 2 capitel 61 Bladzijde 281

[281]   1   Dierste gheslacht heet in Hoochduytsch Dyement ende Krauszdyement. Hier te lande Bruyn heylighe.

2   Dat tweede geslacht Krausmuntz/ Krauszbalsam/ dat es Cruysbalsem ende Cruysmunte/ van sommighen oock heylighe.

3   Tderde gheslacht wordt gheheeten nu ter tijt ende hier te lande in die Apoteke Menta sarracenia en Menta Romana. In Hoochduytsch Balsammuntz/ unser frauwe muntz/ Spitzer muntz/ ende Spitser balsam. Hier te lande Roomsche munte ende Balsem munte.

4   Tvierde gheslacht heet in Hoochduytsch Hertzkraut/ dat es hier te lande Hertecruyt.

5   Dat ierste wildt gheslacht dat onder die Munten dat vijfste gheslacht es/ heet in Griecx ende in Latijn Sisymbrium/ van Damegeron oock Scimbron als Constantinus die keyser scrijft. In Hoochduytsch van sommighen Katzenbalsem/ van anderen Roszmunte. Hier te lande witte water Munte. In Franchois Mente sauvage.

6   Dat ander ende tweede wildt gheslacht onder die Munten dat seste/ heet in Griecx ende in Latijn Mentastrum/ ende nu ter tijt Menta aquatica. In Hoochduytsch Fischmuntz. Hier te lande Roo munte ende Roo water munte. In Franchois Mente deaue/ ou Mente aquatique.

Natuere

Alle Munten sijn werm ende drooge tot in den tweeden graedt noch versch ende groen wesende/ maer als zy ghedroocht sijn zoo sijn zy werm tot in den derden graedt/ sonderlinghe die wilde die heeter sijn dan die tamme.

Cracht ende werckinghe

1
A   Tamme Munte in spijse oft dranck inghenomen es een seer goede ende sonderlinghe medecyne voor die maghe/ die selve verwermende sterckende/ ende alle overvloedighe vochticheyt daer uut verdrooghende/ zy verdrijft oock ende gheneest alle pijne ende weedom van der maghen ende doet die spijse verteeren.

B   Twee oft drije tacxkens van der selver Munten met tsap van sueren Granaet appelen inghenomen/ stilt dat hicken ende walghen ende gheneest die cholerijcke passie/ dat es alsmen overvloedich overgheeft ende den loop in den buycx tsamen heeft.

C   Tsap van Munten met azijn ghedroncken/ stelpt dat bloet braken ende overgheven/ ende doodet die ronde wormen.

D   Munte in water ghesoden ende drije daghen ghedroncken doet dat crimpsel ende die weedom van den dermen vergaen/ ende stelpt die overvloedighe natuerlijcke cranckheyt der vrouwen.

E   Munte met wijn ghesoden ende ghedroncken coemt te helpen den vrouwen die swaeren arbeyt hebben.

F   Munte met meel van gersten mout vermenght doet die swellinghen vergaen ende verdwijnen daer op gheleyt. Dijsghelijck oock Munte op tvoorhooft gheleyt gheneest die pijne ende weedom des hoofts.

G   Munte es seer goet op der vrouwen borsten gheleyt die met soch verladen sijn/ want het doet die borsten sincken ende slanck worden/ ende en laet dat melck niet clontere oft tsamen loopen.

H   Munte met sout ghestooten ende wel vermenght es seer goet gheleyt op die beten van der verwoede honden.

I   Tsap van Munten met huenich water vermenght/ gheneest die pijne van den ooren daer in ghedruypt/ ende het versuet die rouwicheyt van der tonghen alsmense daer mede wrijft ende wascht.

K   Die rueck van Munte maeckt den mensche vrolick ende blijde/ ende daerom zoo worden die wilde Munten hier te lande in tstroysel ghemenght daermen die kercken ende huysen mede alst eenighe feeste es bestroyt.

5
L   Die witte water Munte es in veel manieren der tammer Munten van crachten

• Cruijdeboeck deel 2 capitel 61 Bladzijde 282

[282]   ghelijck/ verdrijft dat crimpsel van den dermen/ sy doet dat braken ende hicken stillen/ ende versuet die pijne in thooft in der manieren als die Tamme ghebruyckt.

M   Dese Munte es oock seer goet tseghen die steen ende tgraveel van den nieren/ ende tseghen die droppelpisse/ in wijn ghesoden ende ghedroncken.

N   Op die beet van den byen ende wespen es dese witte wilde water Munte oock seer goet gheleyt.

6
O   Die wilde roode water Munte Mentastrum ghenaempt/ en wordt in den medecynen van den ouders niet ghebruyckt.