Beginpagina van Plantaardigheden.nl
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

1554 Cruijdeboeck met transcriptie (overgeschreven)
A | B | C | D | E | F | G| H | IJK | L | M | N | O | P | QR | S | T | U | V | WXYZ

Voorwerk Nederlandse, Duitse, Franse, apothekers-, Latijnse en Griekse namen

Deel 1

Deel 2 Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken Planten Alfabetisch

Deel 3

Deel 4

Deel 5

Deel 6

Register van die cracht der Cruyden
 
Oude Nederlandse namen
* Project Dodoens
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt 28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 2 capitel 58, bladzijde 274-276  Zie volgende pagina »

Van Basilicom.   Cap. lviii.

 

Ocimum - Basilicum

1  

Ocimum basilicum - Basilicum

Ocimum minimum - Griekse basilicum

Clinopodium acinos - Kleine steentijm

Tgheslacht

[274]   Basilicom es tweederleye van gheslachte/ Tam ende wildt. Die Tamme es oock tweederhande/ Groot ende cleyne. Die groote wordt geheeten grove Basilicom/ die cleyne edele Basilicom.

Tfatsoen

Ocimum - Basilicum

Ozimum, Ocimum, Basilicon, Regium, Ocimum gariophyllatum, Basilicom

 

Ocimum basilicum - basilicum

Foto Luc Regniers

Foto Luc Regniers

Foto Luc Regniers

Ocimum maius, grove Basilicom
  • 1644 Vlaams: Basilicom (Groote oft Grove)
  • 1616 Latijn: Ocimum
  • 1554/1557: Basilge, Basilgram, Basilic (grand), Basilic domestique, Basilicom, Basilicom (grove), Basilicum, Ocimum, Ocimum gariophyllatum, Ocimum maius
en  

Ocimum minimum - Griekse basilicum

Ocimum minus, edel Basilicom
  • 1644 Vlaams: Basilicom (Edele)
  • 1616 Latijn: Ocimum minus
  • 1554/1557: Basilge, Basilgram, Basilic (petit), Basilic domestique, Basilicom, Basilicom (edel), Basilicum, Ocimum, Ocimum gariophyllatum, Ocimum minus
en  

Clinopodium acinos - Kleine steentijm

Acinos, wilde Basilicom
  • 1644 Vlaams: Basilicom (Wildt)
  • 1616 Latijn: Ocimum silvestre sive Acinos
  • 1554/1557: Acinos, Acinus, Basilgen (wild), Basilic sauvage, Basilicom (wilde), Ocimastrum

1   Dat groot Basilicom heeft ronde stelen met vele sijde tacxkens/ daer aen wassen bleeckgruene bladerkens/ den bladeren van Mercuriael schier ghelijck. Die bloemen staen om die steelkens ende sijn van coluere som lijfvervwich bruyn/ som sneewit. Ende als die afgevallen sijn zoo coemt daer cleyn swert sadeken voort. Die wortel es lanck met aenhanghende vele veeselinghen.

2   Dat ander gheslacht dat edele Basilicom gheheeten wordt/ es den voorghescreven van fatsoene niet seer onghelijck/ sijn stelen sijn rondt met vele syde tacxkens. Die bladeren sijn rontsomme ghekerft/ veel minder dan die bladeren van den groven. Die bloemen sijn den anderen seer ghelijck.

Beyde dese gheslachten sijn van seer liefelijcken ende costelijcken rueck/ die edele Marioleyne met sterckheyt van ruecke te boven gaende/ ende sijn soo sterck dat sy oock hooftsweer maken alsmense te langhe oft te veel rieckt.

 

[275]   3   Dat wildt gheslacht heeft viercantighe hayrachtighe steelkens met cleyne bladerkens becleet/ den bladerkens van edelen Basilicom volnaer ghelijck maer mindere ende hayrachtich. Die bloemen sijn peersachtich den bloemen van Basilicom gelijck. Die wortel es veselachtich lancx der aerden cruypende/ iaerlijcx van nieuws uutspruytende/ dat die andere twee tamme Basilicoms niet en doen die iaerlijcx ghesayet moeten worden.

Plaetse

Die tamme Basilicom wordt in die hoven ghesayet.

Dat wildt gheslacht wast in sandachtighe aerde aen die watercanten.

Tijt

Dese cruyden bloeyen in Braeckmaent ende in Hoymaent.

Naem

1,2   Dat tam gheslacht wordt gheheeten van den ouders in Griecx Ozimum ende Ocymum/ ende van sommigen Basilicon/ dat es in Latijn Regium/ nu ter tijt Ocimum gariophyllatum. In Hoochduytsch Basilgen/ Basilgram. In Neerduytsch Basilicom. In Franchois Basilie.

3   Dat wildt gheslacht wordt gheheeten in Griecx ende in Latijn Acinos. In Hoochduytsch wild Basilgen. Hier te lande wilde Basilicom. In Franchois Basilic sauvage.

Natuere

1,2   Tam Basilicom es werm en vochtich van natueren.

3   Dat wildt gheslacht es werm ende drooghe/ tot in den tweeden graedt.

Cracht ende werckinghe

A   Van der crachten van Basilicom sijn die oude meesters in contrarie meyningen/ Galenus scrijft dat het om sijnder overvloedighe vochticheyt niet goet en es in tlichaem in ghenomen. Dioscorides seyt dattet ghegeten die ooghen verduystert/ ende winden maeckt/

 

[276]   ende niet lichtelijcken verteert en wordt. Plinius scrijft dat Baslicom inghenomen der maghen seer goet ende bequaem es ende dat hy met azijn ghedroncken die winden verdrijft ende dat ripsemen ende opworpen van der maghen stilt/ ende die urine doet lossen/ ende mits dyen goet es den watersuchtighen ende die de geelsucht hebben. Die medecyns deser tijt scrijven den Baslicom toe/ dat hy het herte ende thooft sterckt/ blijscap ende vrolicheyt maeckt/ goet es alle swaere melancoleuse menschen/ ende met wijn inghenomen den verouderden hoest gheneest.

B   Buyten tslichaems als Galenus seyt es Basilicom goet gebruyckt/ verdeylende ende rijp makende van natueren. Ende daerom als Dioscorides scrijft Basilicom met meel van gersten mout/ olie van Roosen ende azijn vermenght/ es seer goet gheleyt op die heete geswellen.

C   Basilicom oock met wijn vermenght versuet die pijne der ooghen/ ende tsap daer af suyvert ende reynight die ooghen/ verdrijft die donckerheyt des ghesichts/ ende verdrooght die vloet van den humeuren in die ooghen dickwils ghedruypt.

D   Basilicom met azijn ghewreven ende voor die nuese ghehouwen brenght die ghene die in onmacht sijn wederom tot haer selven. Ende tsaet daer af gheroken doet den mensche niesen.

 

^Naar het begin van deze pagina