Plantenfoto's

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 54 Bladzijde 99

Tgheslacht

Van desen cruyde/ wordt vierderleye gheslacht ghevonden/ twee met geelen bloemen/ waer af deen groot ende dander cleyn es. Tderde met witte bloemen. Tvierde met bruyn roode bloemen/ van bladeren en fatsoene malcanderen.ghelyck.

Tfatsoen

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 54 Bladzijde 100

[100]   1   Tgroot geel Vijfvinghercruyt heeft teere dunne ronde steelkens/ opder aerden ghelijck Ganserick cruypende/ tot veel plaetsen aen der aerden hakende/ daer aen wassen lanckachtige rontsomme ghekerfte bladerkens/ altijt vijf by een op een steelken. Die bloemen syn geel in vijf bladerkens ghesneden/ die als zij ver gaen voortbringhen ronde herde besikens ghelijck cleyne eerdtbesien/ daer tsaet rontsomme in wast. Die wortel es bruyn/ dun en lanck.

2   Dat cleyn geel Vijfvinghercruyt es den voorscreven van bladeren/ cruypende/ stelen/ bloemen ende saet seer ghelijck/ alleen veel minder ende niet lichtelijcken aen der aerden hakende/ seer cleyne bladerkens draghende/ die van onder aschvervwich wit sijn.

3   Dwit Vijfvinghercruyt es met sijnen teeren dunnen cruypende steelkens/ ende in vijven ghesneden blaederen den grooten geele Vijfvinghercruyt ghelijck/ anders dan dat sijn stelen ghehayrt sijn/ sijn bladeren lanck ende niet rontsomme maer alleen voor ghekerft/ sijn bloemen wit/ ende zijn wortel niet slecht/ maer met aenhanghende ander cleyne wortelkens.

• Cruijdeboeck deel 1 capitel 54 Bladzijde 101

[101]   4   Dat root Vijfvinghercruyt es den anderen sonderlinghe den grooten geelen van fatsoene oock wat ghelijck. Sijn bladeren sijn in vijf rontsomme ghekerfte bladerkens ghesneden/ die aen die onderste syde aschvervwich wit en boven bruyn gruen sijn. Sijnen steel is een spanne oft voet hooghe/ bruyn oft rootachtich van coluere/ knooppachtich/ cael ende niet hayrachtich. Die bloemen wassen aen dopperste van den stelen/ meest twee ontrent een/ van colueren bruyn root/ naer die welcke verschijnen ronde bruyn roode besien ghelijck eerdtbesien maer herder/ daer saet rontsomme aen wast. Die wortel es teer hier en daer cruypende.

Plaetse

Vijfvinghercruyden wassen in dorre donckere oft neere plaetsen somtijts oock ontrent den watere/ en sonderlinghe dat root dat alleen in dwater oft ontrent den grachten en staenden wateren ghevonden wordt.

Tijt

Vijfvinghercruyden bloeyen in Maye ende aldermeest in Braeckmaent.

Naem

Vijfvinghercruyt heet in Griecx Pentaphyllon. In Latijn ende in die Apoteke Quinquefolium. In Hoochduytsch Funff fingherkraut/ en Funffblat. In Franchois Quinte fuellie.

Natuere

Vijfvinghercruyt es drooch tot in den derden graet.

Cracht en werckinghe

A   Die wortel van tgeel Vijfvinghercruyt in water tot dat het derdendeel verteert es ghesoden/ versuet den tantsweer/ ende gheneest die sweringhen des monts alsmen ghesoden water in den mont hout/ ende daer mede hem spoelt.

B   Tselve water daer die wortel van Vijfvinghercruyt in ghesoden es/ gedronken gheneest dat roode melizoen en alderhande loop des buycx/ ende stelpt alle overvloedighe bloetganck/ ende es goet tseghens fledercijn en pyne der hopen.

C   Die wortel met edick ghesoden bedwinght die voorts etende sweeringhen/ ende verteert ende doet verdwijnen coude ghezwillen en herdicheden/ zy gheneest die quade naghelen/ swillingen ontrent den eersderm/ ende alle scorftheyt daer zy op gheleyt oft ghestreken wordt.

D   Tsap van der iongher wortele ghedroncken es goet tseghen die ghebreken van der lever ende der longhene/ ende tseghen alderhande fenijn.

E   Die bladeren met huenich water oft ghewaterden wijn ende een luttel pepers ghedroncken sijn goet tseghen die derdaechse en vierdedaechse cortsen/ ende in der selver manieren dertich daghen ghedroncken ghenesen sy die vallende sieckte.

F   Die bladeren ghestooten ghenesen die geschuertheyt daer op gheleyt/ ende met sout ende huenich vermenght/ heylen sy die wonden/ fistulen en die voorts etende sweeringhen.

G   Tsap van den bladeren ghedroncken gheneest die geelsucht en versterckt die lever.