[95] 5 Noch wordt een ander cruyt ghevonden/ Springcruyt ghenaempt/ dat oock onder tgheslacht van den Binghelcruyden ghestelt wordt/ dat teere ronde en gheknoopte stelen heeft/ met veele aenwassende zijde tacxkens ende breetachtighe bladeren/ den Binghelcruyden van stelen en bladeren ghelijckende/ maer veel hoogher en meerder. Die bloemen zijn geel aen een cleyn steelken hanghende/ voor breet en hol/ achter smal en ghelijck een stertken omghecromt / den bloemen van Riddersporen van fatsoene ghelijckende/ naer die welcke cleyne ronde langhe hauwkens volghen/ die als zy rijp worden van selfs of als zy aengheruert worden/ open springhen.
Plaetse
Die tamme Binghelcruyden wassen in die wijngaerden ende in die Moeshoven/ die Wilde in bosschen en by den haghen/ dat Springcruyt/ in diepe en vochtighe dalen. Ende waer zy eens ghesayet oft gheplant worden/ daer comen zy alle iaren van huer selfs gheresen saet weder om voort.
Tijt
Sy bloeyen in Braeckmaent ende van daeren voort allen den zoomer.
Naem
1,2 Dat Tam wordt in Griecx gheheeten Linosostis/ en van sommighen Parthemon, en Hermubotamom. In Latijn ende in die Apoteke Mercurialis. In Hoochduytsch Zamen bengelkraut/ Kuwurtz en Mercurius kraut. In Neerduytsch Tam Bingelcruyt en Mercuriael. In Franchois Mercuriale. Ende van desen dat met den ronde sade es/ wordt gheheeten Mas Mennlijn/ Manneken en Masle: Dat ander Faemina/ Weiblin/ Wijfken en femelle/ en tselve wordt oock in wilt Bingelcruyt ghehouwen.
3,4 Dat wildt Bingelcruydt heet in Griecx Cynocrambre, Cynia, oft Lynozostis agria. In Latijn Canina brassica, en Mercurialis sylvestris. In Hoochduytsch waldt Bengelkraut/ en Hundzkol. In onser talen wildt Bingelcruyt en wilden Mercuriael. In Franchois Choulde chien.
Dat Springcruyt es by den ouders niet bekent/ ende daerom en hevet ghenen naem in Griecx noch in Latijn. In Hoochduytsch heetet Springkraut. In onser talen Springcruyt ende Cruydeken en ruert my niet/ ende daer naer van sommighen hedendaechs/ Noli met tangere.
Natuere
Bingelcruyden zijn werm en drooch (als Averrois schrijft) in den iersten graet.
Cracht en werckinghe
A Bingelcruyden in water ghesoden ende ghedroncken/ maken camerganck/ purgeren ende iaghen af die coude fluymen/ ende die heete geele cholerijcke vochticheden. Dijsghelijck oock dat water dat inder watersuchtighen lichaem vergaert es.
B Ende tot den selven machmen oock die Binghelcruyden in spijse/ oft pottagie ghebruycken/ en sullen ghelijck werck doen/ maer niet zoo sterckelijck.
C Die selve cruyden met boter oft eenich ruet ghestooten ende in tfundament ghesteken verwecken tot camerganck. |