Beginpagina van Plantaardigheden.nl
Actuele toepassingen van planten
© Wolverlei Tekst en Beeld –  Martin Stevens
 

Leesmaar.nl
Dodoens en andere bijzondere boeken

Sitemap
Index

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten

Leeswerk.nl
Plantenboeken opengelegd

Plantenfoto's

   

A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

   
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel
Bijgewerkt
28-04-2023

«  Cruijdeboeck deel 1 capitel 29, bladzijde 51-53  Zie volgende pagina »

Van Helm cruyt.   Cap. xxix.

 

Tfatsoen

[52]   1   Helm cruyt heeft viercantighe bruyne hole steelen en daer aen wassende breetachtighe rontsomme ghekerfde bladeren/ den bladeren van netelen seer ghelijck/ maer effender ende niet stekende oft brandende. Die bloemen wassen aen dopperste van den stelen/ en zijn cleyn bruyn peersachtich/ hol/ ghelijck een cleyn helmken oft hol slecken huijsken. Tsaet es cleyn en wast in scerpe ronde bollekens. Die wortel es wit en heeft veel knobbelen en knoopen/ ghelijck dat Wonden cruyt daer int xxiiii Cap. af ghescreven es.

 

2   Noch vindtmen een Helm cruyt dat den voorschreven van stelen/ bladeren/ bloemen/ en bollekens ghelijck es/ maer niet van wortelen/ want zijn wortelen en zijn niet knobbelachtich/ maer alleen faselachtich/ ende anders gheen ondersceet en es tusschen dit en dat ierste en oprecht Helm cruyt/ want zijn stelen zijn oock viercantich/ zijn bladeren den Netelen bladeren ghelijck/ en rontsomme ghescaert/ die bloemen ghelijck een open helmken/ etce. alzoo dat dicwils dit voor dat andere ghetrocken wordt van den ghenen die dat ondersceet van beyden aen die wortele niet en mercken.

3   Oock esser noch een derde Helm cruyt dat met den anderen tween gheen ghelijckenisse en heeft/ dan alleen in die bloemen ende saet/ die den anderen Helm cruyden bloemen seer ghelijck zijn/ ende daerom mede by den Helm cruyden hier vermaent wordt. Dit Helm cruyt heeft rechte ronde stelen/ en bladeren der Reynette (dat een gheslacht van wilden Mostaert es) seer ghelijck/ maer wat minder/ ende van coluere bruynder. Die bloemen zijn den anderen Helm cruyden bloemen ghelijck/ alleen wat minder van coluere persch met witte stipkens besprayt. Die wortel es veeselachtich ghelijck die wortele van den tweeden Helm cruyde/ ende blijft duerende/ iaerlijcx van nieuwe uutspruytende/ ghelijck oock die twee andere Helm cruyden wortelen.

Plaetse

Die twee ierste Helm cruyden wassen hier te lande overvloedich/ aen die canten van den velden/ onder die haghen/ aen die grachten ende by die waterloopen. Dat derde wordt alleen in die hoven gheplant.

Tijt

Dese cruyden bloeyen in Braeckmaent ende in Hoymaent.

Naem

1   Helm cruyt wordt in Griecx gheheeten Galeopsis, Galeobdolon, en in Latijn Urtica labeo. In der Apoteken Scrofularia maior, en van sommighen Castrangula en Ficaria. In Hoochduytsch Braunwurtz/ Sauwurtz/ en grosz Feigwartzen kraut. In Neerduytsch groot Speen cruyt. In Franchois Scrophulaire.

2   Dat tweede en heeft ghenen sonderlinghen naem in Latijn oft in der Apoteken. In Duytsch wordet Beeckscuym en Sinte Anthuenis cruyt ghenaempt.

3   Dat derde es onbekent en sonder naem/ maer het mach wel voor een gheslacht van Helm cruyt gherekent worden/ om dat zijn bloeme eenen openen Helmkes ghelijck es.

Natuere

Helm cruyt es werm en drooch van natueren tot in den derden graet ende seer subtijl van substantien.

Cracht en werckinghe

A   Die bladeren/ stelen/ saet/ wortelen/ en sap van dat oprecht Helm cruyt verteeren ende doen verdwijnen alderleye gheswel/ en herde clieren/ alsmense met eedick menghelt/ ende daer twee daghen lauwachtich op gheleyt.

B   Die bladeren ghestooten/ zijn goet gheleyt op vervuylde en voorts etende sweringhen ende tot den kanker met sout ghemenght en daer op gheleyt.

C   Tsap van desen cruyde verdrijft die roose in daensicht alsmen dat daer mede wascht. Die wortel inghenomen verdroocht ende gheneest die speenen: Dijsghelijck doet zy oock ghestooten/ en van buyten daer op gheleyt. Tsaet es goet ghedroncken teghen die wormen.

 

 

[53]   2
D
   Dat tweede es oock seer goet teghen alle vervuylde ende voorts etende sweeringhen Inder selver manieren ghelijck dat ierste ghebruyckt.

3   Dat derde es niet aleen van name/ maer oock van crachten onbekent.