Naem
[38] 1 Die groote Gouwe heet in Griecx Chelidonion mega, in Latijn Chelidonium maius, en Hirundinaria maior. In der Apoteken Chelidonia. In Hoochduytsch/ grosz Scholwurtz/ grosfz Schwalben kraut/ Goldtwurtz/ en Schelkraut. In Neerduytsch Gouwortel/ en groote Gouwe. In Franchois Chelidonie/ ou Esclere et Esclayre.
2 Die cleyne Gouwe/ wordt in Griecx gheheeten Chelidonion micron. In Latijn Chelidonium minus, en Hirudinaria minor. In der Apoteken Scrofularia minor, en Ficaria. In Hoochduytsch kleyn Scholwurtz/ kleyn Schwalben wurtz/ Feigwartzen kraut/ Blatern kraut/ Pfassen hodlin/ en Meyen kraut. In Neerduytsch cleyn Gouwe/ en cleyn Speen cruyt. In Franchois Bassinet.
3 Dotterbloemen worden in Hoochduytsch gheheeten Mosz blumen/ Dotterblumen/ Geel wisz blumen en Marten blumen. In onser talen Groote Booterbloemen ende Dotterbloemen.
Oirsaecke zijns naems
1 Die groote Gouwe wordt in Griecx Chelidonium dat es in Duytsch Swaluwencruyt gheheeten/ om dat die Swaluwen (als Plinius seyt) dit ierst ghevonden hebben/ ende daer mede hueren ionghen ghebreck in die ooghen hebbende oft blint wesende/ ghenesen ende siende maken.
2 Dat cleyn/ wordt daer om Swaluwen cruyt gheheeten/ om dattet beghint te wassen ende te bloeyen als die swaluwen overcomen/ ende wederom verdwijnt teghen en eer die Swaluwen wech vlieghen.
Natuere
1, 2 Beyde dese cruyden zijn heet ende drooghe tot in den derden graet/ ende dat cleyne es heeter dan dat groot.
3 Die Dotterbloemen zijn van natueren oock warm/ maer niet seere.
Cracht en werckinghe
1
A Tsap van Groote Gouwe met huenich ghemenght/ ende in een cooperen potteken ghesoden/ maeckt claer ghesichte/ ende neempt af die scellen ende littekeenen die op die ooghen wassen/ dickwils in die ooghen ghedruypt.
B Tselve sap met wijn/ heylt ende gheneest die voorts etende sweringhen en ulceratien/ die daer mede ghewasschen.
C Die wortel met anijs in witten wijn ghesoden/ opent die verstoptheyt vander levere ende verdrijft die geelsucht.
Die selve wortel in den mont ghenomen ende gheknout/ gheneest den tantsweer.
2
D Die cleyn Gouwe ghestooten en op verswooren oft andere quade naghelen gheleyt/ doet die quade uutvallen/ ende andere goede wassen/ ende met urine oft wijn ghestooten/ ende sonderlinghe die wortelen/ verdrijven ende ghenesen die speenen daer op gheleyt/ dijsgelijck werck doet oock dat sap met wijn oft urine duer ghedaen/ die speenen daer mede ghewasschen.
E Dit cruyt in wijn ghesoden ende daer mede ghegorghelt/ doet veel taye fluymen uut den hoofde comen ende uutspouwen.
F Tsap van der wortele met huenich vermenght ende in die nuese ghedaen/ doet oock veel vochticheyt uut den hoofde rijsen/ ende onstopt den nuese als sy verstopt es.
3
G Die Dotterbloemen en zijn in der medecijnen niet bruyckelijck. |