Plaetse
[22] 1, 3, 4 Sint Jacobs cruyt/ Rijn vaer/ en Byvoet/ wassen al om by den weghen/ in waterachtighe ende in ongheboude plaetsen/ en worde oock ontrent den Zee canten ghevonden.
2 Maer dat wit S. Jacobs cruyt en wast nergherincx dan alleen aen den dijcken ende dier ghelijcken plaetsen by der Zee gheleghen/ ende wordt tot veel plaetsen in Zeelant ghevonden.
Tijt
Dese vier gheslachten van Arthemisia bloeyen al tsamen in Hoymaent ende in Ooghstmaent.
Naem
Die twee ierste gheslachten van desen cruyden/ worden in Griecx ende in Latijn Arthemisia ghenaempt/ ende van sommighen by toe naeme gheheeten Polijclonos oft Ramosa/ in der Apoteken zijn zy beyde onbekent.
1 Dat ierste wordt van sommighen cruyt liefhebbers in Latijn Herba S. Jacobi, Iacobea, en S. Iacobi flos gheheeten/ dat es in Duytsch S. Jacobs cruyt/ oft Sint Jacobs bloem/ in Franchois Lherbe de S. Jacques.
2 Dat tweede gheslacht hebben wy in Latijn Arthemisia Marina, ende in Duytsch wit S. Jacobs cruyt gheheeten.
3 Dat derde gheslacht van Arthemisia/ wordt in Griecx gheheeten Arthemisia monoclonos/ in Latijn Arthemisia unicaulis van Apuleio Arthemisia Traganthes oft Taganthes. In der Apoteken Tanaceium en Athanasia. In Duytsch Reijn vaer ende wormcruyt/ In Franchois Athanasie.
4 Dat vierde gheslacht wordt in Griecx gheheeten Arthemisia Leptophillos/ in Latijn Arthemisia tenuifolia. Inder Apoteken Arthemisia/ ende van sommighen Mater herbarum/ In Hoochduytsch Beyfusz/ Bucken/ S. Johans gurtel/ grosser Reynfaen. In Franchois Armoise ou Lherbe de Saint Jehan/ In onser Nederduytsche tale Byvoet/ ende van sommighen Sint Jans cruyt.
Oirsaecke zijns naems
Deze cruyden (zoo Plinius schrijft) hebben hueren naem naer Arthemisia Coninghinne van Halicarnasso huysvrouwe van Ma(u)solus Coninck van Carien/ die dese cruyden vercosen heeft/ ende met hueren naem Arthemisia ghenaempt/ die te voren Parthenis dat es Virginalis en Maeghden cruyt ghenaempt waren: Som andere segghen dat Arthemisia ghenaempt es naer die Goddinne Diana die Arthemis oock gheheeten wordt/ ende dat om dat dit cruyt seer sonderlinghe voor der vrouwen ghebreken es/ daer die Heydenisse Dianam overste ende Goddinne af ghemaeckt heeft.
Natuere
Arthemisia ende sonderlinghe die twee ierste gheslachten/ es werm in den tweeden graet/ ende drooch tot volnaer in den selven graet.
Cracht en werckinghe
1, 2
A Arthemisia in water ghesoden es seer goet den vrouwen/ om daer over oft in te sittene in een bat oft sweetcuype/ want in dier manieren ghebruyckt/ zoo doetet den vrouwen huer natuerlijcke cranckheyt weder comen/ ende drijft af die secundine ende die doode vruchten. Dijsghelijck werck doet oock dat sap met Myrrha ghemenghelt ende in die moeder ghedaen. In summa Arthemisia opent die moeder die ghesloten es/ zy es goet ende behulpich om den steen te brekene ende te doen rijsene/ ende zy doet die urine haeren loop werder hebben.
B Die Arthemisia over hem dracht (als Plinius schrijft) dijen en can gheen fenijnich ghedierte oft anders yet letten oft scaden/ ende over wech reijsende en can niet moede gheworden.
3
C Tsaet van Reijn vaer es een sonderlinghe ende experte medecijne teghen die wormen/ want in wat manieren dattet inghenomen wordt zoo doodet ende drijft die wormen af. |